საქართველოს მედია-კლუბის ანგარიში მოიცავს საქართველოში 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნებზე წინასაარჩევნო პერიოდში ადგილობრივი თვითმმართველობების საქმიანობის მონიტორინგის დროს დაფიქრებულ დარღვევებს 1 სექტემბრიდან 30 სექტემბრის ჩათვლით, თუმცა, ვინაიდან 1 სექტემბრამდე, ანუ წინასაარჩევნო კამპანიის ოფიციალურად დაწყებამდე, ჩვენ მიერ დაფიქსირებული ფაქტები არ ქმნის საარჩევნო სუბიექტებისთვის თანაბარ საარჩევნო გარემოს, აღნიშნული ფაქტები მონიტორინგის ანგარიშში აისახა. მონიტორინგი, „ღია საზოგადოების ფონდის“ ფინანსური მხარდაჭერით, სადამკვირვებლო ორგანიზაციის – „საქართველოს მედია კლუბის“ პროექტის – „წინასაარჩევნო პერიოდში საარჩევნო სუბიექტებისთვის თანაბარი გარემოს შესაქმნელად ადგილობრივი თვითმმართველობის საქმიანობის მონიტორინგი“ – ფარგლებში ხორციელდება.
წინა არჩევნებისგან განსხვავებით, 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნების წინასაარჩევნო პერიოდში განსაკუთრებით იმატა პოლიტიკური შინაარსის პლაკატებისა და სააგიტაციო მასალის გაკვრის გამო ოპოზიციური პოლიტიკური პარტიების აქტივისტების დაჯარიმების ფაქტებმა. ამგვარი ფაქტების უმეტესობა კი თბილისის მუნიციპალიტეტზე მოდის. აღსანიშნავია ის გარემოებაც, რომ პოლიტიკური სუბიექტების მიერ თბილისის მუნიციპალიტეტის მერიაში გასაჩივრებული დაჯარიმების ფაქტებზე მერიას გადაწყვეტილება, მონიტორინგის საანგარიშო პერიოდში, არ მიუღია.
დაჯარიმების ფაქტების ნაწილი აგვისტოში, ანუ წინასაარჩევნო კამპანიის ოფიციალურად დაწყებამდე მოხდა. „საარჩევნო კოდექსის“ 46-ე მუხლით, ადგილობრივ თვითმმართველობებს სააგიტაციო მასალის გასაკრავად შენობებისა და ადგილების განსაზღვრის ვალდებულება არჩევნებამდე 60 დღით ადრე აქვთ, რაც მუნიციპალიტეტებმა გამოიყენეს პარტიების დაჯარიმების ფორმალურ საბაბად. აღსანიშნავია, რომ დაჯარიმებული აქტივისტები პოლიტიკური შინაარსის პლაკატებსა და სააგიტაციო მასალას უმეტესად აკრავდნენ სამშენებლო ღობეებზე, სადაც პლაკატების გაკვრა, მესაკუთრის თანხმობის შემთხვევაში, ნებადართულია. ის, რომ „საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ თანახმად, არჩევნებამდე ბოლო სამოცი დღის განმავლობაში, მუნიციპალიტეტი გამოყოფს პლაკატების გაკვრისთვის ადგილებს, არ ნიშნავს, რომ პარტიებს არასაარჩევნო პერიოდში პლაკატების გაკვრის უფლება არ აქვთ იმ მოტივით, რომ მერიას ჯერ პლაკატების გაკვრის ადგილები არ გამოუქვეყნებია. ორგანიზაცია აღნიშნავს, რომ პოლიტიკურ პარტიებს არ ეკრძალებათ აგიტაცია და საკუთარი პოლიტიკური პოზიციების რეკლამირება წინასაარჩევნო კამპანიის დაწყებამდე. არასაარჩევნო პერიოდში თბილისშიც და სხვა მუნიციპალიტეტებშიც გამოკრულია უამრავი კომერციული სუბიექტის სარეკლამო პლაკატი და განცხადება, თუმცა, ჩვენთვის უცნობია ამ მიზეზით კომერციული სუბიექტების დაჯარიმების ფაქტების შესახებ. ჩვენი აზრით, ეს აშკარად მიუთითებს, რომ აგვისტოში პოლიტიკური პარტიების პლაკატების გაკვრის გამო დაჯარიმება მოხდა პლაკატების ოპოზიციური პარტიებისადმი კუთვნილების გამო და შესაბამისად, მუნიციპალიტეტებმა პოლიტიკურად მოტივირებული გადაწყვეტილებები მიიღეს.
საარჩევნო სუბიექტების დაჯარიმების ფაქტები საარჩევნო კამპანიის ოფიციალურად დაწყების შემდეგაც ფიქსირდება და ის, ძირითადად, ერთი საარჩევნო სუბიექტის – „სტრატეგია აღმაშენებლის“ მიმართ ხორციელდება.
გარდა ამისა, საანგარიშო პერიოდში სააგიტაციო მასალის დაზიანებისა და საარჩევნო სუბიექტის პლაკატებზე სხვა საარჩევნო სუბიექტის პლაკატების გადაკვრის 21 ფაქტი დაფიქსირდა. აღსანიშნავია, რომ წინასაარჩევნო კამპანიის მიმდინარეობისას საარჩევნო პლაკატებისა და ბანერების დაზიანებამ, ერთი საარჩევნო სუბიექტის პლაკატებზე სხვა საარჩევნო სუბიექტის პლაკატების გადაკვრამ მასობრივი ხასიათი მიიღო.
საქართველოს ორგანული კანონის, „საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ 93-ე მუხლის თანახმად, უკანონოდ ჩამოხსნილ, ჩამოხეულ, დაფარულ ან დაზიანებულ საარჩევნო პლაკატებზე ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის შესახებ ოქმს ადგენს შესაბამისი მუნიციპალიტეტის აღმასრულებელი ორგანო ან მის მიერ უფლებამოსილი პირი.
მიუხედავად კოდექსის ამ ვალდებულებისა, ადგილობრივი თვითმმართველობები სამართალდამრღვევი ფიზიკური თუ იურიდიული პირის გამოვლენისა და რეაგირების მხრივ არაეფექტურად მუშაობენ. მაგალითად, დაფიქსირდა ფაქტები, როცა ლაგოდეხის მუნიციპალიტეტში „ევროპული საქართველოს“ მაჟორიტარი დეპუტატობის კანდიდატის პლაკატებზე „ნაციონალური მოძრაობის“ მაჟორიტარი დეპუტატობის კანდიდატის პლაკატები გადააკრეს, ახალციხეში „ნაციონალური მოძრაობისა“ და „პატრიოტთა ალიანსის“ კანდიდატთა პლაკატებია გადაკრული „ევროპული საქართველოს“ კანდიდატის პლაკატებზე, ზუგდიდში, ასევე, „ქართული ოცნების“ კანდიდატის პლაკატებია „ევროპული საქართველოს“ კანდიდატის პლაკატებზე გადაკრული, ხოლო სამტრედიაში მმართველი პარტიის კანდიდატის პლაკატები „ნაციონალური მოძრაობის“ იმჟამინდელი კანდიდატის (მოგვიანებით პარტიამ კანდიდატი შეცვალა) პლაკატებზე გადააკრეს.
გარდა ამისა, ქედის მუნიციპალიტეტში, სოფელ ნამონასტრევში დაფიქსირდა საჯარო სკოლის შენობაზე, „ქართული ოცნების“ მაჟორიტარი დეპუტატობის კანდიდატების – ანზორ ბოლქვაძისა და ფრიდონ ფუტკარაძის საარჩევნო პლაკატების გაკვრის ფაქტი, რაც „ზოგადი განათლების შესახებ“ კანონის დარღვევაა.
ამ ფაქტების მიუხედავად, არცერთი თვითმმართველობის ორგანოს „საარჩევნო კოდექსით“ მასზე დაკისრებული ვალდებულება არ შეუსრულებია.
ორგანიზაციის დაკვირვებით, წინასაარჩევნო პერიოდში, ისევე, როგორც საქართველოში ჩატარებული არჩევნების დიდ უმრავლესობაში, კვლავ ერთ-ერთ უმთავრეს და უმწვავეს პრობლემად რჩება პოლიტიკური სუბიექტების მიერ გამართულ წინასაარჩევნო ღონისძიებებზე უსაფრთხოების უზრუნველყოფა. ასეთ დროს ძალიან ხშირია დაშინების, ფიზიკური დაპირისპირებისა და ძალადობის ფაქტები, რაც ქმნის დაძაბულობის ატმოსფეროს, საზოგადოებაში აძლიერებს შიშის ფაქტორს, მნიშვნელოვნად უშლის ხელს მოსახლეობის ნების თავისუფალ გარემოში გამოვლენას, ქმნის ქვეყანაში დესტაბილიზაციისა და უმართავი პროცესების წარმოშობის საფრთხეს.
„საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ 45-ე მუხლის მე-6 ნაწილის თანახმად, წინასაარჩევნო კამპანიის პერიოდში მუნიციპალიტეტის ორგანოები ვალდებული არიან, უზრუნველყონ საარჩევნო სუბიექტების მიერ გამართული ღონისძიებების უსაფრთხოება.
საქართველოს კანონმდებლობამ, „საარჩევნო კოდექსის“ ამ ორი მუხლით, ქვეყნის მთელ ტერიტორიაზე წინასაარჩევნო კამპანიის უსაფრთხო, სამართლიანი და თანასწორი პირობებით წარმართვაზე პასუხისმგებლობა, ფაქტობრივად, მუნიციპალიტეტებს დააკისრა. ამასთან, საქართველოს კანონმდებლობით, მუნიციპალიტეტებს არ ჰყავთ მუნიციპალური პოლიცია, შესაბამისად, მათ არ ექვემდებარებიან სამართალდამცავი სტრუქტურების ადგილობრივი ქვედანაყოფები, რომლებიც, არასაარჩევნო პერიოდში, ვალდებული არიან, დაიცვან პოლიტიკური პარტიების მიერ გამართულ ღონისძიებებზე აქციის ორგანიზატორთა უსაფრთხოება. ამიტომაც, მუნიციპალიტეტს ფიზიკურად არ აქვს შესაძლებლობა, უზრუნველყოს წინასაარჩევნო კამპანიის მიმდინარეობისას სხვადასხვა ტიპის ღონისძიებების უსაფრთხოება; მუნიციპალურ ორგანოებს, სააგიტაციო მასალების ხელყოფის შემთხვევაში კი, არ შეუძლიათ, აწარმოონ მოკვლევა ან გამოძიება დანაშაულის ჩამდენის გამოსავლენად, ვერ ადგენენ დამრღვევს და საუკეთესო შემთხვევაში, ფაქტს რეაგირებისთვის პოლიციას უგზავნიან. მეორე მხრივ, საარჩევნო კანონმდებლობით, აღნიშნული სამართალდარღვევის გამოძიება არც შსს-ს ფუნქციაა და ასეთი ფაქტები, როგორც წესი, გამოუძიებელი რჩება. მუნიციპალიტეტებს ამ ვალდებულების შესრულება მათ მხოლოდ იმ შემთხვევაში შეუძლიათ, თუკი სამართალდამრღვევს დანაშაულის ფაქტზე წაასწრებენ, ან სააგიტაციო მასალის გადაფარვის შემთხვევაში, აშკარად იკვეთება სამართალდამრღვევი სუბიექტი.
საქართველოს მედია-კლუბის რეკომენდაციით, უნდა შეიცვალოს საარჩევნო კანონმდებლობა და წინასაარჩევნო ღონისძიებებზე უსაფრთხოების უზრუნველყოფა, აგრეთვე, საარჩევნო პლაკატების უკანონოდ ჩამოხევა-დაზიანებაში დამნაშავე პირის/პირების გამოვლენისა და შესაბამისი სამართალდარღვევის ოქმის შედგენის ვალდებულება დაეკისროს იმ ორგანოს, ვისაც ამ უფლებამოსილების შესრულების რეალური კომპეტენცია გააჩნია. დღეს ეს ორგანო არის შინაგან საქმეთა სამინისტრო. თუკი ეს ვალდებულება კვლავ მუნიციპალიტეტებს დარჩებათ, იმისათვის, რომ მათ რეალურად შეძლონ კანონით მათზე დაკისრებული ვალდებულების შესრულება, თვითმმართველობის რეფორმისა და დეცენტრალიზაციის პროცესში, დაჩქარებული ტემპით უნდა შეიქმნას მუნიციპალური პოლიცია, რომლის კომპეტენციაშიც, მათ შორის, გადავა ადმინისტრაციული დარღვევების (მათ შორის პალკატების ჩამოხევა-დაზიანებაზე) გამოსავლენად მოკვლევის ჩატარება და შესაბამის სახდელების დაკისრება.
ამავდროულად, ვინაიდან დღეის მდგომარეობით „საქართველოს საარჩევნო კოდექსი“ პლაკატების ჩამოხევის, გადაფარვის ან დაზიანების შემთხვევაში რეაგირებას მუნიციპალურ ორგანოებს ავალებს, ორგანიზაცია მოუწოდებს ადგილობრივ თვითმმართველობებს, შეიმუშაონ კანონის აღსასრულებლად მეტნაკლებად ეფექტური მექანიზმი, რათა ამგვარი ფაქტები რეაგირების გარეშე არ დარჩეს. ამავდროულად, ვინაიდან გამოვლენილია ერთი სუბიექტის პლაკატების მეორე სუბიექტის პლაკატზე გადაკვრის შემთხვევები, სადაც მკაფიოდ იკვეთება, თუ რომელი საარჩევნო სუბიექტის სასარგებლოდ განხორციელდა აღნიშნული კანონდარღვევა, მუნიციპალიტეტებს აქვთ საშუალება, უფლება და ვალდებულება, დააჯარიმონ ის პოლიტიკური სუბიექტი, რომლის სასარგებლოდაც მოხდა კანონდარღვევის ფაქტი.
