რამდენიმე დღეში რუსთავს ახალი მერი ეყოლება. მანამდე, 4 წლის განმავლობაში, ქალაქს დავით ჯიქია მართავდა. ის, ასევე, იყო ადგილობრივ თვითმმართველობათა ეროვნული ასოციაციის პრეზიდენტი. რა გააკეთა ამ 4 წელში ქალაქისთვის, ჰქონდა თუ არა რუსთავის მაჟორიტარ დეპუტატთან კონფლიქტი, რატომ აღარ წარადგინა პარტიამ მერად, რა გააკეთა თვითმმართველობების გასაძლიერებლად და რატომ ვერ დაიცვა გასაუქმებლად განწირული 7 თვითმმართველი ქალაქი, ეთანხმება თუ არა მუნიციპალიტეტების ნაცვლად სადროშოების შექმნას, რას ფიქრობს მუნიციპალიტეტებისთვის მეტი ფინანსების გადაცემაზე, ამ კითხვებზე პასუხს დავით ჯიქია droa.ge-სთვის მიცემულ ინტერვიუში სცემს:
– ბატონო დავით, 4 წელი ქალაქ რუსთავის მერი იყავით. რამდენიმე დღეში თქვენი უფლებამოილების ვადა ამოიწურება. რამდენად შეძელით ამ პერიოდში იმ პრობლემების გადაჭრა, რასაც წინასაარჩევნოდ მოსახლეობას დაპირდით და რისი გადაწყვეტა ვერ მოახერეთ?
– 21 აგვისტოს გახდა 4 წელი, რაც ამ თანამდებობას ვიკავებ – ერთი წელი მერის მოვალეობის შემსრულებელი ვიყავი, 2014 წელს კი მოსახლეობამ ქალაქის მერად ამირჩია. პირველად რომ შემოვედი მერიაში და დოკუმენტაცია ამოვწიე, არაერთ პრობლემას გადავაწყდი: მუნიციპალური ინფრასტრუქტურა, პრაქტიკულად, არ არსებობდა, ის მხოლოდ თვალსაჩინო ადგილას წესრიგდებოდა, მაგალითად, სამხარეო ადმინისტრაციისა და მერიის წინ, დანარჩენი კი მოუვლელი იყო. პირველი, რაც გავაკეთეთ, იყო ის, რომ კეთილმოწყობის სამსახური თვისობრივად შევცვალეთ. დღეისათვის ეს სამსახური სპეცტექნიკითაა აღჭურვილი და მას შეუძლია, პრობლემებს გაუმკლავდეს.
ქალაქის სანიაღვრე სისტემა კერძო საკუთრებაში იყო. 2007 წელს, როდესაც რუსთავის წყალი თბილისის წყალზე, შემდგომ კი GWP-ზე გაიყიდა, სანიაღვრე სისტემაც მიაყოლეს. მსოფლიოს არც ერთ ქვეყანაში სანიაღვრე სისტემა კერძო საკუთრებაში არ არის, ესაა მუნიციპალური მომსახურება. ამის გამო ქალაქი სერიოზული პრობლემის წინაშე იდგა. 2013 წლის ნოემბრის წყალდიდობისას მეთორმეტე მიკრორაიონში წყლის სიმაღლე თითქმის ორ მეტრამდე ავიდა, იმიტომ, რომ სანიაღვრე სისტემა არ მუშაობდა. არ არსებობდა დამცავი ნაგებობები. ამის გამო ქალაქმა დიდი ზარალი ნახა. 2013 წელს დავისახეთ მიზნად, რომ სანიაღვრე სისტემა ქალაქს დაბრუნებოდა და 2 წელში დავიბრუნეთ, გავწმინდეთ, მოვაწესრიგეთ, გავაკეთეთ ღია ტიპის არხები… შემიძლია გითხრათ, რომ ბოლო ორი წელია, ქალაქს მსგავსი ტიპის პრობლემები აღარ აქვს.
გარდა ამისა, ქალაქში დასუფთავების პრობლემა იდგა. როცა მოვედი, რუსთავს 80-მდე მეეზოვე ჰყავდა, დღეისათვის უკვე 400-მდე მეეზოვე გვყავს. დასუფთავების კომპანიაც არ იყო მუნიციპალური. ადგილობრივი ხელისუფლება ტენდერით კერძო კომპანიას ქირაობდა, რომელსაც ქალაქის სისუფთავეზე უნდა ეზრუნა. 2015 წლის დასაწყისიდან ჩვენ უკვე დასუფთავების მუნიციპალური სამსახური გვაქვს, რომელიც გამართულად მუშაობს, ხარჯი კი დიდად არ გაგვზრდია. ამავე სამსახურში შევქმენით განყოფილება, რომელიც მაწანწალა ძაღლების პრობლემაზე მუშაობს.
აქტიურად ვიმუშავეთ გამწვანების მიმართულებითაც. გამწვანდა ქუჩები და სკვერები, გაკეთდა ქარსაცავი ზოლები. გავაკეთეთ სანერგე მეურნეობა, რომელიც დაახლოებით 3 წელიწადში თავისუფლად შეძლებს მწვანე ნარგავებით ქალაქის მომარაგებას. წელს ყვავილების 90% ამ სანერგე მეურნეობაში გამოყვანილი გამოვიყენეთ. მოწესრიგდა გარეგანათების პრობლემაც. თუ მანამდე 4500 წერტილი იყო განათებული, ახლა მისი რაოდენობა 7000-მდეა.
სრული რეაბილიტაცია ჩავუტარეთ კოსტავას გამზირს. გამოვცვალეთ საკანალიზაციო სისტემები, მოვაწყეთ ტროტუარები, ბორდიურები, გაზონები, დავრგეთ ხეები, მოვაწესრიგეთ ფასადები. აქ ისეთივე მასშტაბის სამუშაოები ჩატარდა, როგორიც, მაგალითად, თბილისში აღმაშენებლის ქუჩის რეაბილიტაციისას.
დღეისათვის გზების საერთო რაოდენობის 90% დაგებულია, აქედან 45% ბოლო 4 წელშია მოწესრიგებული. ჩვენი გათვლებით, დაახლოებით 2 წელში რუსთავში გზის პრობლემა აღარ უნდა იყოს. გზის საფარის მოწესრიგება კომპლექსურად ხდება – იცვლება მიწისქვეშა კომუნიკაციები, კეთება გზა, ბორდიურები და ტროტუარები. მაგალითად, 2006 წელს გაკეთდა თოდრიას ქუჩა და ამაში საკმაოდ დიდი თანხა გადაიხადეს, მაგრამ არ გამოცვალეს კომუნიკაციები, რის გამოც დაახლოებით ერთ წელში გზა ისევ გადათხარეს. წელს დავიწყეთ 2-მილიონიანი პროექტი და მთლიანი ქუჩის რეაბილიტაცია ხდება. თოდრიას ქუჩა, როგორც პრიორიტეტი, მოსახლეობის გამოკითხვის შესაბამისად გამოიყო.
4 წლის განმავლობაში მოსახლეობის აზრს მაქსიმალურად ვითვალისწინებდით, ამიტომაც ღია მმართველობის კუთხით საკმაო წინსვლა გვქონდა. რუსთავმა, სწორედ მოქალაქეთა ჩართულობის გასაზრდელად, 1-მილიონიანი გრანტი მიიღო. დატრენინგდა ამხანაგობის 500-მდე ხელმძღვანელი. მათი მეშვეობით, მოქალაქეებთან უშუალო კონსულტაციით, იგეგმება ბიუჯეტის პრიორიტეტები. მაგალითად, შარშან მოსახლეობის მოთხოვნა მცირე ზომის საბავშვო მოედნების მოწყობა იყო, ამიტომაც სწორედ ისინი გავაკეთეთ. წელს უკვე დიდ მოედნებზე იყო მოთხოვნა, ამიტომ 45-მდე დიდი მოედნის მოწყობა ჩავდეთ ბიუჯეტში. თანხა ქალაქზე პროპორციულად ნაწილდება და ყველა თავისი საჭიროების მიხედვით ადგენს პრიორიტეტს. მაგალითად, ჭყონდიდელის დასახლებაში გზის საფარისა და ამორტიზებული კორპუსების პრობლემა იყო. ამიტომაც აქ გზები და კორპუსები მოწესრიგდა.
კორპუსების გადახურვები, ფაქტობრივად, დასრულებულია რუსთავში და სადღაც 15%-მდეა დარჩენილი. გვაქვს 100 ეზოს პროექტი, რომლითაც მათი კეთილმოწყობა ხდება. იმ ეზოებში, სადაც მოსახლეობა დაგვყვა და თვითნებურად შემოღობილი ტერიტორიები გაათავისუფლა, პატარა სკვერები ეწყობა, კეთდება ქვაფენილები, იდგმება სკამები, მონტაჟდება განათებები. შემდეგ უკვე ამხანაგობებმა თავად უნდა მიხედონ, რომ მოწყობილი ტერიტორია არ დაზიანდეს. სწყინთ ხოლმე, როცა ვამბობ, რომ ყველაფერს მერია ვერ მიხედავს და სამეზობლო თემები უნდა გააქტიურდნენ. ხომ ფაქტია, რომ ხშირად გაკეთებულის გაფუჭება უფრო გვეხერხება, ვიდრე მოვლა?
– მიუხედავად იმისა, რაც გააკეთეთ, მოსახლეობის ნაწილი მაინც სწორედ მოუწესრიგებელ ინფრასტრუქტურაზე, მოუვლელ სკვერებზე, დასუფთავების პრობლემებზე საუბრობს. თუ ამდენი რამ გაკეთდა, რატომ დგას ისევ მწვავედ ეს საკითხები?
– პრობლემა ისაა, რომ მოთხოვნა ყოველთვის გაცილებით მაღალია, ვიდრე შესაძლებლობა, რომელსაც ბიუჯეტი გვაძლევს. ამიტომაც მოსახლეობა ხშირად უკმაყოფილოა, რადგან უნდა, მეტი გაკეთდეს. მეტის შესაძლებლობას კი მწირი რესურსი არ გვაძლევს. კეთილმოწყობასთან და დასუფთავებასთან დაკავშირებით, ბუნებრივია, გარკვეული პრობლემები რჩება და ამას ეტაპობრივად გადაწყვეტა სჭირდება. ჯერ კიდევ არის დარჩენილი ტერიტორიები, სადაც 90-იანი წლებიდან ნაგავი იყრებოდა და მის მოწესრიგებას წლები სჭირდება. გარდა ამისა, მოსახლეობის დახმარებაა საჭირო, რომ პრობლემები მოგვარდეს. მაგალითად, როდესაც ვიღაც კორპუსში რემონტს გააკეთებს, სამშენებლო ნარჩენი ეზოში არ უნდა დატოვოს. ამ ნარჩენს მუნიციპალიტეტი ვერ გაიტანს. ერთ-ერთი პრობლემა ეზოების ბალახისგან გაწმენდაა. ამაშიც მოსახლეობამ უნდა იაქტიუროს, მუნიციპალიტეტი კი დაეხმარება. ეზოები იგვება და სუფთავდება, მაგრამ არ გამოვა ისე, რომ ეზოებიც, სახლებიც და სადარბაზოებიც მერიამ დაალაგოს. ამაში მოსახლეობა უნდა ჩაერთოს.
– მოსახლეობის ნაწილი წყალმომარაგების პრობლემასაც აყენებს. რა მდგომარეობა აქვს ქალაქს ამ მხრივ?
– 2013 წელს, როდესაც მერად დავინიშნე, მილების 80% კატასტროფულ მდგომარეობაში დამხვდა. მათი ნაწილი 90-იანი წლების მერე არ შეცვლილა, რის გამოც ხშირად ზიანდებოდა. წყალმომარაგების კომპანიასთან აქტიური თანამშრომლობით, მთლიანად დაიწყო სისტემის გამოცვლა. ცხადია, რეაბილიტაციის პროცესს წყლის გათიშვა ახლავს და ეს მოსახლეობის უკმაყოფილებას იწყვევს. ხშირად ამხანაგობის საკუთრებაში არსებული მილები ზიანდება, რისი გაკეთებაც მუნიციპალიტეტს უწევს, ამას კი გარკვეული დრო სჭირდება. შესაბამისად, უკმაყოფილებაც იმატებს. ახლა წყლის გათიშვის რაოდენობა გაცილებით ნაკლებია, ვიდრე მანამდე იყო. როგორც კი სისტემები სრულად გამოიცვლება, რუსთავს წყლის პრობლემა აღარ ექნება. ამას, დაახლოებით, 2-3 წელი დასჭირდება. წყალი რუსთავში 24-საათიანი გრაფიკით არის, თუ არ ჩავთვლით რეაბილიტაციის პროცესში გათიშვებს.
– მოსახლეობის ნაწილი იმაზეც წუხს, რომ ქალაქი არ არის კულტურულად დატვირთული, მაგალითად, არ აქვს კინოთეატრი, სპორტის სასახლე კი, რომელსაც დაჰპირდით, არ აშენებულა. რატომ ვერ მოხერხდა ამ მიმართულებით ქალაქის განვითარება?
– კინოთეატრი მართლაც საკმაოდ აქტიური პრობლემაა. ბოლოს კინოთეატრ „რუსთაველის“ ფილიალი ფუნქციონირებდა რუსთავში, რომელიც 2009 წელს გააუქმეს, რადგან დასწრება დაახლოებით 3% იყო. იმის გამო, რომ რუსთავი თბილისთან ახლოსაა, ადამიანები ამჯობინებენ, წავიდნენ დედაქალაქში. მაგალითად, ჩვენმა ახალგაზრდულმა სამსახურმა პარკში ღია ტიპის კინოთეატრი მოაწყო, წინასწარ ვაანონსებდით, რომ ფილმის ჩვენება გაიმართებოდა, მაგრამ ხალხი მაინც არ მოდიოდა. ამის მიუხედავად, საქმე საქმეზე რომ მიდგება, მაინც ჩივიან, რომ ქალაქს კინოთეატრი არ აქვს. ძალიან ბევრს ვუსვამ ხოლმე ამ შეკითხვას, მუნიციპალიტეტმა უნდა გააკეთოს კინოთეატრი?! კი, ბატონო, შეიძლება ააშენოს შენობა-ნაგებობა და გადასცეს, მაგრამ ერთი ფილმის გაშვება 5 000-დან 50 000 ლარამდე რომ ჯდება, ვინ უნდა გასწიოს ეს ხარჯი?!
– გამოდის, რომ რუსთავი ამ მხრივ დედაქალაქმა ჩაყლაპა?
ზოგადად, ამ მხრივ დიდ ქალაქებთან მომიჯნავე პატარა ქალაქები იჩაგრებიან ხოლმე. შეიძლება პატარა ქალაქი ვერ განვითარდეს, რადგან ძალიან ახლოს არის დიდი ქალაქი, რომელსაც უფრო მეტი რესურსი აქვს. თუმცა, რუსთავი, მაგალითად, თბილისს კონკურენციას უწევს პარკით, სადაც არა მარტო რუსთაველები, არამედ თბილისიდანაც დადიან. ეს პარკი 90-იანი წლებიდან მიტოვებული იყო, სადაც შესვლას ვერ მოახერხებდი. დღეისათვის ერთ-ერთი საუკეთესო პარკია, რომელიც 32 ჰექტარზეა გაშენებული. მისი რეაბილიტაციისთვის 6 მილიონზე მეტი დაიხარჯა. მოეწყო საფეხმავლო გზები, ველობილიკები, მთლიანად გაიწმინდა ტბა. აქვეა ჩვენი წელთაღრიცხვით მესამე საუკუნის ციხესიმაგრე. დღეისათვის არ მეგულება პარკი, მათ შორის, დედაქალაქშიც, რომელიც რუსთავის პარკს კონკურენციას გაუწევს.
რაც შეეხება თეატრს, აქაც იგივე ვითარებაა. თუ რუსთაველის და მარჯანიშვილის თეატრებში ხშირად ბილეთს ვერ იშოვი, ჩვენი თეატრი უმეტესად ცარიელია, არადა ამ თეატრს აქვს შესაძლებლობა, ხალხი მოიზიდოს. ახალი სამხატვრო ხელმძღვანელი გვყავს, რომელთანაც მოლაპარაკებებს დიდხანს ვაწარმოებდით და საბოლოოდ დავითანხმეთ. ვუთხარი, რომ თეატრს აქვს თანხა და მუნიციპალიტეტი მის გადაწყვეტილებებში არ ჩაერევა. მუნიციპალიტეტმა, რაც შეგვეძლო, გავაკეთეთ – გავარემონტეთ საგრიმიორები, ფონდ „ქართუში“ გავაგზავნეთ თეატრის ფოტოები და იმედი გვაქვს, რომ მის რეაბილიტაციასაც გააკეთებენ. თეატრის სრულ რეაბილიტაციას დაახლოებით 6 მილიონი დასჭირდება, ამიტომ როცა ქალაქს გზების, გადახურვის, წყალმომარაგების პრობლემები აქვს გადასაწყვეტი, ყველაფერს ვეღარ ვწვდებით.
რაც შეეხება სპორტის სასახლეს, მისი მშენებლობა 2011 წელს დაანონსდა. არსებობდა პროექტი, რომელსაც არ ვეთანხმებოდი, რადგან შუშის შენობა იყო და მისი გათბობა-გაგრილება ვერ მოხერხდებოდა. თუმცა, რუსთავში კეთდება საფეხბურთო კომპლექსი, რომლის მშენებლობაც სამი წლის წინ დაიწყო და ახლა დასრულდება. კომპლექსს აქვს რვა მოედანი და 45-ნომრიანი, 5-სართულიანი შენობა, რომ ბავშვებმა იქ ცხოვრება შეძლონ.
ასევე, დავიწყეთ ქიმიკოსთა სახლის რეაბილიტაცია. პირველი სართული უკვე დავასრულეთ. მთლიანად გარემონტდა საშხაპეები, გასახდელები, გაკეთდა ძალოსნობის და მძლეოსნობის დარბაზები, გარემონტდა ჭიდაობის რამდენიმე დარბაზი, მაგრამ ისევ იმ საკითხს ვუბრუნდები, თანხა და საჭიროება იმდენად შეუსაბამოა ერთმანეთთან, რომ საკმაოდ რთულია, ყველა პროექტი ბოლომდე მიიყვანო.
– მწირ ბიუჯეტსა და მოქალაქეთა ჩართულობის დაბალ დონეზე აპელირებთ, მიუხედავად იმისა, რომ თვითმმართველობის კოდექსით გათვალისწინებულ მოქალაქეთა ჩართულობის ფორმებს რუსთავში აქტიურად ნერგავდით. რა უნდა გაკეთდეს, რომ მოქალაქეთა ჩართულობა, რომელიც ძალიან მნიშვნელოვანია თვითვმმართველობის განხორციელებისას, უფრო მეტად გაიზარდოს?
– 466 შეხვედრა გვაქვს მოსახლეობასთან ჩატარებული. ვცდილობდით, მოქალაქეები აქტიურად ჩაგვერთო ქალაქის ცხოვრებაში, პრიორიტეტების დასახვაში, მათ განხორციელებაში. ადამიანებს უნდა გავაგებინოთ, რომ ქალაქი მათია და უნდა მოუფრთხილდნენ. სამოქალაქო თვითშეგნება უნდა გაიზარდოს.
კოსტავას გამზირის რეაბილიტაცია რომ დავასრულეთ, სანამ გაიხსნებოდა, 150-მდე ონკანი და 74 ცალი ნათურა მოიპარეს. 2014 წელს 400-მდე ნერგი დავრგეთ და აქედან ერთ წელიწადში 80 გაზრდილი ხე დაამტვრიეს. სანამ ეს მენტალიტეტი არ შეიცვლება, სანამ არ გაითავისებს ადამიანი, რომ ქალაქი, რომელშიც ცხოვრობს, მას ეკუთვნის, მისი სახლია, პრობლემა არ მოგვარდება.
აქვს ამ ქალაქს იმის რესურსი, რომ იყოს კარგი და ლამაზი ქალაქი. თუ დაკვირვებიხართ, რუსთავში ჯიხურების პრობლემა არ არის. ამისთვის ბევრი ვიბრძოლე. ასევე, ერთადერთი ქალაქია, სადაც უნებართვოდ აშენებული ავტოფარეხების ლეგალიზება არ ხდება. დრო მოვა, როდესაც ამ ტიპის ავტოფარეხები საჭირო აღარ იქნება და მუნიციპალიტეტს კერძო საკუთრებაში გადაცემული მიწის გაცილებით ძვირად გამოსყიდვა მოუწევს. მოქალაქეებს შეუძლიათ, ისარგებლონ ამ ავტოფარეხებით, მაგრამ მათ საკუთრებაში არ ვურეგისტრირებთ, რადგან ამ შემთხვევაში, მიწაც საკუთრებაში უნდა მივცეთ. შეიძლება 90-იან წლებში 200 ლარად ლეგალიზებული ავტოფარეხები მუნიციპალიტეტისთვის თავის ტკივილი 20 წლის მერე გახდეს. ამიტომაც გაცილებით სუფთაა ამ მხრივ ქალაქი და, თუკი შემდგომი მერებიც შეეცდებიან, ეს პრაქტიკა გააგრძელონ, ქალაქი თვითმყოფადობას შეინარჩუნებს. ძველი რუსთავი საკმაოდ ლამაზია და მისი სრული რეაბილიტაციის შემდეგ, ძალიან ლამაზ ქალაქად იქცევა.
– რაც შეეხება მეორე საკითხს, რომელზეც აპელირებთ, ბიუჯეტის სიმწირეა. თქვენ, გარდა იმისა, რომ ქალაქის მერი იყავით, ამ დრომდე ხართ ადგილობრივ თვითმმართველობათა ეროვნული ასოციაციის პრეზიდენტი, რომელიც თვითმმართველობის რეფორმის პროცესში აქტიურად უნდა ჩართულიყო. 2013 წლიდან დაგეგმილი იყო ფისკალური დეცენტრალიზაცია, რომელიც არ განხორციელდა. სწორედ ამის გამო არ იზრდება თქვენი შემოსავლები და არ გყოფნით საბიუჯეტო თანხები. რატომ შეჩერდა ეს პროცესი და თქვენ, როგორც ნალას პრეზიდენტმა, რა გააკეთეთ, რომ ფისკალური დეცენტრალიზაცია განხორიციელებულიყო?
– ხელისუფლების დეცენტრალიზაცია თვითმმართველობის განვითარების ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ფაქტორია და ის სახელმწიფოები, რომელშიც დეცენტრალიზაცია სწორად განხორციელდა, გაცილებით განვითარებულია. ამის მაგალითად პოლონური გამოცდილება გამოდგება. თუკი ვთვლით, რომ ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოებს, მათ შორის, მერს, პირდაპირი წესით უნდა ვირჩევდეთ, მას მეტი უფლებამოსილებაც უნდა მივცეთ.
რაც შეეხება ფისკალურ დეცენტრალიზაციას, ის აუცილებელი კომპონენტია. იქ, სადაც ფინანსური მხარე დამოკიდებულია სხვაზე, ყოველთვის პრობლემაა. ფისკალური დეცენტრალიზაცია და უფლებამოსილების გაზრდა თუ არ მოხდება, მერის ლეგიტიმაცია და მისი ფუნქციები მუდმივად ერთმანეთს აცდენილი იქნება. ანუ ლეგიტიმაცია გექნება მაღალი, მაგრამ გადაწყვეტილებებში იქნები შეზღუდული. ამ შემთხვევაში კი მოსახლეობა ყოველთვის უკმაყოფილო იქნება. უფლებამოსილებების დელეგირებაც უნდა მოხდეს შესაბამისი ფინანსების გადმოცემით. თუ, მაგალითად, სამხედრო სამსახურში გაწვევა მუნიციპალიტეტის დელეგირებული უფლებამოსილებაა, რატომ არ შეიძლება სხვა სფეროებშიც იგივე მოხდეს? ამით ნელ-ნელა მმართველობის დონეებიც მკაფიოდ გაიმიჯნება. სამინისტრომ უნდა განსაზღვროს სტრატეგია, შემდგომი წლების პოლიტიკა, მაგრამ რომელ სოფელში რომელი გზა როგორ გაკეთდება, მუნიციპალიტეტის საქმე უნდა იყოს. თავად უნდა განაგებდეს ფინანსურ საკითხებსაც. როდესაც სხვა უწყება წყვეტს, სად რა გაკეთდეს, ეს პრობლემაა. როდესაც ადგილზე გადასახადების დიდი ნაწილი არ რჩება, ეს კიდევ უფრო დიდი პრობლემაა, რადგან მერს ეკარგება ენთუზიაზმი. მაგალითად, შეიძლება ბიზნესმენს რაღაც საწარმოს გაკეთება მოუნდეს, მაგრამ აშენდება თუ არა ეს საწარმო, დიდი მნიშვნელობა არ აქვს, რადგან მაქსიმუმ 10-20 კაცი დასაქმდეს, სხვა სარგებელი საწარმოდან მუნიციპალიტეტს არ აქვს. საკმარისია, მას გაუჩნდეს ინტერესი და ამ კომპანიის გადასახადების ნაწილი მუნიციპალიტეტში დარჩეს, რომ ენთუზიაზმი გაიზრდება და მუნიციპალიტეტებს შორის კონკურენციაც უფრო მეტი იქნება, რომ რაც შეიძლება მეტი ინვესტორი მოიზიდონ. ნებისმიერი თანხა, რომელიც მუნიციპალიტეტში დარჩება, არის ახალი გზა, ახალი ბაღი, ახალი განათების სისტემა და ა.შ. როცა გადასახადების 90% შენ არ გეკუთვნის, ენთუიზაზმიც კვდება. გარდა ამისა, როცა შემოსავლები ცენტრში მიდის, უთანასწორობის გრძნობა ჩნდება.
მაგალითად, რატომ უნდა ინახოს რუსთავის მეტალურგიული ქარხნიდან შემოსულმა შემოსავალმა სხვა მუნიციპალიტეტები? გათანაბრება კარგია, მაგრამ შემოსავლის რაღაც ნაწილი ადგილზეც უნდა დარჩეს.
– ძალიან კარგია, ამას რომ ამბობთ, მაგრამ როცა ნახეთ, რომ ფისკალური დეცენტრალიზაციის პროცესი შეჩერდა, თქვენ, როგორც ნალას პრეზიდენტმა, რა გააკეთეთ, რომ პროცესი გაგრძელებულიყო?
– ასოციაცია ყოველთვის აქტიურად იყო რეფორმის განხორციელებაში ჩართული. როგორც რუსთავის მერმა და ასოციაციის პრეზიდენტმა, ბევრ საკანონმდებლო ცვლილებაზე ვიმუშავე. რაღაც ნაწილი გავიდა, რაღაც ნაწილი შეჩერდა. მაქისმუმი, რისი გაკეთებაც შეიძლებოდა, გაკეთდა. თუმცა, რაღაც დოზით საკუთარი თავით უკმაყოფილო ვარ. ალბათ, მეტის გაკეთება შეიძლებოდა, მაგრამ ხშირად იცვლება პოლიტიკა, სტრატეგიას საზღვრავს სახემწიფო.
2014 წელს ფინანსთა სამინისტროს საკმაოდ „ეჭიდავნენ“ რომ ერთი კოპონენტი – ფიზიკური პირებისგან შემოსავლის ნაწილი დარჩენილიყო თვითმმართველობაში. ეს კი გაკეთდა, მაგრამ სანაცვლოდ ფინანსთა სამინისტრომ გათანაბრებითი ტრანსფერი მოგვაკლო. საბოლოოდ, ამ ცვლილებით 5 მილიონი დამემატა, მაგრამ 5 მილიონი მომაკლდა და ამით არაფერი შეიცვალა.
ფაქტია, რომ ქვეყანას აქვს საერთაშორისო ვალდებულებები აღებული ფისკალურ დეცენტრალიზაციაზე და ეს აუცილებლად შესასრულებელი იქნება. თვითმმართველობა ვერ განვითარდება, თუ რეალური დეცენტრალიზაცია არ განხორციელდება.
– რამდენიმე თვის წინ 7 თვითმმართველი ქალაქი გაუქმდა. ეს პროცესი რუსთავს მხოლოდ იმიტომ არ შეეხო, რომ ის ე.წ. ტრადიციულ ქალაქად მიიჩნევა. თქვენ თვითმმართველი ქალაქის მერი ხართ და ყველაზე უკეთ იცით, ქალაქის განვითარებისთვის რამდენად მნიშვნელოვანია ადგილობრივი ხელისუფლების, ადგილობრივი ბიუჯეტის არსებობა. ამის მიუხედავად, ცენტრალურ ხელისუფლებას გადაწყვეტილების მიღებაში თვითმმართველობათა ეროვნული ასოციაციაც დაეხმარა. თვლით, რომ გორი, თელავი, ზუგდიდი, ოზურგეთი და დანარჩენი ქალაქები თვითმმართველი ქალაქის სტატუსს არ იმსახურებენ?
– როცა ამ საკითხთან დაკავშირებით დაიწყო საუბარი, ასოციაციას მიმართა ხელისუფლებამ, რომ ჩაგვეტარებინა შეხვედრები და ადგილზე გაგვეცნო, თუ რას გეგმავდა სახელმწიფო. ასოციაციამ უბრალოდ დააორგანიზა შეხვედრები. შეხვედრებზე განმარტება ხდებოდა, რომ რამდენიმე ქალაქი შეიძლება გაერთიანებულიყო. საუბარი იყო იმაზე, თუ როგორი მმართველობის სტრუქტურა უნდა ჩამოყალიბებულიყო. შემდეგ ეს ყველაფერი აიკინძა და გადაიგზავნა მთავრობაში. ეს იყო მხოლოდ ფაქტების კონსტატაცია და ჩვენ მხოლოდ ადგილობრივი ხელისუფლებების მოსაზრებები მივაწოდეთ მთავრობას. გადაწყვეტილება კი საკრებულოებმა მიიღეს. ჩემი სუბიექტური აზრია, რომ ქალაქების რაოდენობა არ უნდა შემცირებულიყო. ერთი-ორ ქალაქთან მიმართებით შეიძლება დასმულიყო ეს საკითხი, ამ შემთხვევაში ამბროლაურს ვგულისხმობ, მაგრამ, მაგალითად, თელავი ტრადიციული ქალაქია, არა მარტო ქალაქი, არამედ სატახტო ქალაქიც.
– სხდომის ოქმში, რომელიც მთავრობას გაუგზავნეთ, ჩანს, როგორ გთხოვდნენ ამ ქალაქების ხელმძღვანელები შუამავლობას, რომ ცენტრალურ ხელისუფლებას ეს გადაწყვეტილება არ მიეღო. ნალა მუნიციპალიტეტების შემოწირულობებით ფინანსდება, უპირველესად, მათი ინტერესების გამტარებელი უნდა იყოს და არა ცენტრალური ხელისუფლების/ რა გააკეთეთ იმისთვის, რომ მუნიციპალიტეტების თხოვნა ხელისუფლებას გაეთვალისწინებინა? როგორ დაიცავით ისინი?
– კი, გვთხოვდნენ შუამავლობას. ჩვენ ერთადერთი, რაც შეგვეძლო, მათი სურვილის ცენტრალურ ხელისუფლებამდე მიტანა იყო. მათ შორის იყო საუბარი, როგორ მოეწყობოდა მერია, სხვა საკანონმდებლო ცვლილებებზეც იყო საუბარი. ეს ყველაფერი ერთ დოკუმენტში გაერთიანდა და გადაიგზავნა ცენტრალურ ხელისუფლებასთან.
– ეს გავიგე, მაგრამ რა გააკეთა ნალამ ამ ქალაქების და მათი ხელისუფლებების დასაცავად?
– დასაცავად ვერაფერს ვერ გააკეთებდა.
– რატომ?
– იმიტომ , რომ იმ ხალხმა თავად მიიღო გადაწყვეტილება გაუქმებასთან დაკავშირებით.
– როცა ამბობთ, რომ გადაწყვეტილება საკრებულოებმა მიიღეს, გაგახსენებთ, რომ, მაგალითად, მცხეთის საკრებულომ სრული შემადგენლობით ცენტრალურ ხელისუფლებას მიმართა, არ გაეუქმებინა ქალაქისთვის თვითმმართველი ერთეულის სტატუსი. იგივე პოზიციას აფიქსირებდნენ სხვა ქალაქების მერებიც. გარდა ამისა, სამი თვის განმავლობაში მიდიოდა ამ საკითხზე სამოქალაქო სექტორისა და ხელისუფლების ჭიდილი და ამის პარალელურად, ნალა იყო ჩუმად, პროცესში არ ჩაერია, არ გამოხატა საკუთარი პოზიცია. რატომ არ დაიცავით ეს ქალაქები? ხომ ფაქტია, რომ საკრებულოები აიძულეს, მთავრობის გადაწყვეტილებისთვის მხარი დაეჭირათ. სამოქალაქო სეტქორის, ნალას და ადგილობრივი ხელისუფლებების ერთობლივი ძალისხმევით შეიძლებოდა ეს ქალაქები გადარჩენილიყო. თავადაც ხომ ამბობთ, რომ ეს ქალაქები თვითმმართველები უნდა იყვნენ.
– როდესაც ამ თემაზე საუბარი დაიწყო, პირველი, რაც ასოციაციამ გააკეთა, ის იყო, რომ შეხვედრების ორგანიზებაზე თანხმობა გამოთქვა. ამის გარდა, შევეცადეთ, ჩვენი აზრი კომისიებშიც დაგვეფიქსირებინა, მათ შორის, მერის და საკრებულოს უფლებამოსილების დაბალანსებასთან დაკავშირებით. ყველა შეხვედრის ოქმი უკლებლივ, ცვლილებების გარეშე გადაეცა ხელისუფლებას და მათ მიიღეს გადაწყვეტილება.
– ნალას ფუნქცია მხოლოდ ოქმების შედგენა და მთავრობისთვის გადაცემაა? თქვენ კიდევ ერთი ბერკეტი გქონდათ – ევროსაბჭოს ადგილობრივ ხელისუფლებათა კონგრესი, რომლისთვისაც შეგეძლოთ მიგემართათ, რომ მთავრობის ეს გადაწყვეტილება ადგილობრივ დემოკრატიას დაასუსტებდა. მიმართეთ კონგრესს?
– დიახ, როგორც კი ამ თემაზე საუბარი დაიწყო, ჩვენ ვალდებულები ვიყავით, ინფორმაცია მიგვეწოდებინა.
– რა ფორმით მიაწოდეთ ინფორმაცია, იმავე ფორმით, რა ფორმითაც ხელისუფლებას? თუ აუხსენით, რომ თვითმმართველი ქალაქების გაუქმება პრობლემებს წარმოშობდა და ამ ინიციატივას ადგილობრივი ხელისუფლებებიც ეწინააღმდეგებოდნენ?
– მათ ჰქონდათ კომუნიკაცია ჩვენთანაც და როგორც ვიცი, ამ ქალაქების მერებთანაც. განმარტებები მოხდა სათითაოდ. ჩვენ გვქონდა ჩვენი პოზიციები. ვამბობდით, რომ რაღაც მიმართულებაში უნდა ყოფილიყო სხვა გადაწყვეტილება.
– რა მიმართულებაში როგორი გადაწყვეტილება? მაინც ვერ გავიგე, რა უთხარით, რომ რასაც ცენტრალური ხელისუფლება აკეთებს, კარგია დეცენტრალიზაციისთვის, კარგია ქალაქების განვითარებისთვის თუ პირიქით – ცუდია დეცენტრალიზაციისთვის, ცუდია ქალაქების განვითარებისთვის? მათ შორის, თქვენს ინფორმაციებზე დაყრდნობით ხდება ხოლმე შემდგომში რეფორმის შეფასება და რეკომენდაციების შემუშავება. რას უნდა ველოდეთ ამ მხრივ?
– კიდევ ერთხელ ვიმეორებ, ჩვენ მხოლოდ შუამავლის როლი შევასრულეთ.
– ცენტრალურმა ხელისუფლებამ თქვენი რეგიონული შეხვედრები მოსახლეობასთან კონსულტაციებად გაასაღა. ეს იყო მოსახლეობასთან შეხვედრები? რა უფლებამოსილების ფარგლებში მართავდით ამ შეხვედრებს?
– მე რამდენიმე შეხვედრას დავესწარი და იქ მოსახლეობაც იყო. მაგალითად, კახეთში შეხვედრას რამდენიმე არასამთავრობო ორგანიზაცია, გამგებლები, მერი და საკრებულოს წევრები ესწრებოდნენ. შეხვედრებზე ის ექსპერტები გვყავდა მოწვეული, რომლებმაც ამ თემაზე იმუშავეს. გარდა ამისა, ვისაუბრეთ სხვა საკითხებებზეც, როგორიც იყო უფლებამოსილებების დამატება საკრებულოებისთვის და ასე შემდეგ.
– მუნიციპალიტეტის გაყოფა-გაერთიანების შესახებ მოსახლეობასთან კონსულტაციების გამართვა რეგიონული განვითარების სამთავრობო კომისიის ვალდებულებაა და არა ნალასი. ამიტომაც გეკითხებით, რა უფლებამოსილების ფარგლებში მართავდით შეხვედრებს?
– ჩვენ გაყოფა-გაუქმებაზე არ ვხვდებოდით, ზოგადი შეხვედრები იყო.
– ანუ ადასტურებთ, რომ ეს ზოგადი შეხვედრები იყო და არ იყო სამთავრობო კომისიის კონსულტაციები ადგილობრივ მოსახლეობასთან და ხელისუფლებასთან ამ ქალაქების სათემო მუნიციპალიტეტებთან გაერთიანების შესახებ? შეგახსენებთ, რომ სამოქალაქო სექტორმა სწორედ ამიტომ გაასაჩივრა პარლამენტის დადგენილება, რომ მოსახლეობას აზრი არ ჰკითხეს.
– ამ შემთხვევაში ჩვენ რაც გავაკეთეთ, იმას გეუბნებით. შემდეგ რა ჩაითვალა, სამთავრობო კომისიის სხდომა იყო თუ არა, ეს მათი გადასაწყვეტია. ჩვენ უბრალოდ ვალდებულები ვიყავით, შეხვედრები გაგვემართა. როდესაც თვითმმართველობაში ხდება რამე ძირეული ცვლილება, ასოციაცია ვალდებულია, ასეთი შეხვედრები გამართოს. ეს ადრეც ხდებოდა, 2013, 2014, 2015 წლებში, როცა რაღაც იცვლებოდა, ინფორმაციას აწვდიდა თვითმმართველობებს. ესეც ანალოგიური შემთხვევა იყო. რაც შეეხება იმას, ეს სამთავრობო შეხვედრაში გადის თუ არა, ასოციაციის შეხვედრა არ არის სამთავრობო შეხვედრა.
– ქალაქების გაუქმების პარალელურად, ითქვა, რომ მომზადდებოდა დეცენტრალიზაციის სტრატეგია. ამ განცხადებიდან მოკლე დროში ნალას ვებგვერდზე გამოქვეყნდა დეცენტრალიზაციის სტრატეგიის პირველადი ვარიანტი, რომლითაც, სხვა უცნაურ სიახლეებთან ერთად, მაგალითად, მუნიციპალიტეტების ნაცვლად, სადროშოების შექმნას გვთავაზობთ. ეს ნალას დოკუმენტია, რომლის საფუძველზეც დეცენტრალიზაციის სამთავრობო სტრატეგია შემუშავდება?
– როცა საუბარი წავიდა იმაზე, თუ დეცენტრალიზაციის მიმართულებით რა შეიძლება გაკეთებულიყო, ერთ-ერთ ვარიანტად ექსპერტებმა ეს მონახაზი გააკეთეს. შესაძლოა, ეს დოკუმენტი ჩვენს საიტზე განთავსდა, მაგრამ ეს იყო, ზოგადად, გარკვეული ექსპერტების აზრი. აქედან შეიძლება ნახევარი იყოს გათვალისწინებული, შეიძლება სულ გაითვალისწინონ, შეიძლება საერთოდ არა. ეს უბრალოდ სარეკომენდაციო ტიპის დოკუმენტია.
– ეს დოკუმენტი ნალას შექმნილია?
– ეს არის ექსპერტებთან ერთად შექმნილი დოკუმენტი, ნალას ცალსახად არ გაუკეთებია.
– მხარს უჭერს ნალა ამ დოკუმენტს?
– არა, ეს არის ექსპერტების შექმნილი დოკუმენტი. ერთპიროვნულ გადაწყვეტილებას ასოციაციაში ვერავინ მიიღებს. ეს უბრალოდ მონახაზის სახით იქნა გადაგზავნილი. ეს არ არის დოკუმენტი, ეს არის გარკვეულ აზრთა კრებული. მე პირადად ამ კრებულის სიღრმეებში არ ვარ ჩასული, ზოგადად გადავხედე და შეიძლება რაღაცებს ვეთანხმებოდე და რაღაცებისგან მეც თავს ვიკავებდე. მე, როგორც ვიცი, თვისობრივად სხვა რაღაცაზე მუშაობს რეგიონული განვითარების სამინისტრო, თუმცა, ბოლო კომუნიკაცია მათთან აღარ მქონია.
– რუსთავს მალე ახალი მერი ეყოლება. როგორ ფიქრობთ, „ქართულმა ოცნებამ“ რუსთავში მერობის კანდიდატად რატომ აღარ წარგადგინათ?
– ჩვენ გვქონდა გარკვეული კონსულტაციები. იყო საუბარი იმაზეც, მქონდა თუ არა სურვილი კვლავ ვყოფილიყავი კანდიდატი. მე ვუპასუხე, რომ მხოლოდ ჩემი გადაწყვეტილება არ არის მნიშვნელოვანი და ეს გუნდმა უნდა გადაწყვიტოს. აქედან გამომდინარე, მათზე იქნებოდა დამოკიდებული, ვიქნებოდი თუ არა მერობის კანდიდატი. გარკვეული საუბარი იყო იმაზეც, თუ მერობის კანდიდატი აღარ ვიქნებოდი, სად ვიქნებოდი და ა.შ. გადაწყვეტილება მე არ მიმიღია, მათ მივანდე გადაწყვეტილება.
– როგორ ფიქრობთ, რატომ გადაწყვიტა პარტიამ, რომ დავით ჯიქია რუსთავის მერი აღარ ყოფილიყო?
– ამ კითხვაზე პასუხი ჩემი მხრიდან, ალბათ, არ იქნება კორექტული, ეს, ალბათ, უფრო მათ უნდა ჰკითხოთ, ვინც გადაწყვეტილება მიიღო. ეს პროცესი მხოლოდ მე არ შემეხო, ადგილობრივ თვითმმართველობებში დაახლოებით 80% ახალი სახეა. ეს ჩვეულებრივი მოვლენაა. ეს 4 წელი საკმაოდ ნაყოფიერი იყო ჩემთვის და საკმაოდ ბევრი რამ გავაკეთე ქალაქში. ახალმა მერმაც არანაკლები უნდა გააკეთოს, დაწყებული პროექტები დაამთავროს, ახალი კი აუცილებლად შემატოს. ახალ მერს წარმატებას ვუსურვებ, არ არის ცუდი ადამიანი.
– ქალაქშიც და პოლიტიკურ წრეებშიც აქტიურად საუბრობენ, რომ თქვენ კონფლიქტი გქონდათ მაჟორიტარ დეპუტატთან, პაატა მხეიძესთან. ამ კონფლიქტმა ხომ არ იმოქმედა პარტიის გადაწყვეტილებაზე?
– ვერ გეტყვით, ჩემთვის არავის უთქვამს, რომ ამან გადაწყვეტილებაზე იმოქმედა. ზოგადად, ადამიანები ვართ, ვიღაცას ვიღაცასთან ექნება კონფლიქტი, ვიღაცეები რაღაცაზე ვერ შევთანხმდებით…
– ანუ კონფლიქტს ადასტურებთ?
– კონფლიქტი არა, უბრალოდ აზრთა სხვადასხვაობა.
– რა საკითხებზე გქონდათ აზრთა სხვადასხვაობა?
– რაღაც საკითხებთან მიმართებით. მაგალითად, ჩემი აზრია, რომ თვითმმართველობა დამოუკიდებელია და გარკვეული ჩარევები არ უნდა ხდებოდეს.
– მხეიძე ერეოდა?
– არ ერეოდა, მაგრამ იყო მომენტი, როდესაც გარკვეული კითხვები ჩნდებოდა ისეთ საკითხებთან მიმართებით, რაც პარლამენტის მაჟორიტარი დეპუტატის უფლებამოსილებას ცდება.
– როგორც ვიცი, მხეიძემ ოფიციალურად მოგთხოვათ, მისთვის ანგარიში ჩაგებარებინათ. ასეა?
– ბევრ რამეზე აქვს წერილები მოწერილი, ისეთ რაღაცებზეც, რაც მის უფლებამოსილებას ცდებოდა. ამას ბატონ პაატას ვერ დავაბრალებ. არის გარკვეული ჯგუფი, რომელიც მას უმზადებს საკითხებს და, ალბათ, იმ ჯგუფის მიერ იყო შეცდომაში შეყვანილი. საპარლამენტო უფლებამოსილება არ ვრცელდება თვითმმართველობაზე, პარლამენტმა შეიძლება მოსთხოვოს კონკრეტულ მინისტრს, კონკრეტული დარგობრივი უწყების ხელმძღვანელს ანგარიშის ჩაბარება. შეიძლება ადგილობრივი თვითმმართველობიდან გამოითხოვოს დოკუმენტები. ნებისმიერ პარლამენტარს, ან მოქალაქეს შეუძლია მოითხოვოს საჯარო ინფორმაცია, მაგრამ ეს იქნება ინფორმაციული ხასიათის და არა ანგარიში. ანგარიშს ყოველი წლის ბოლოს მე ვაბარებდი მოსახლეობას, რასაც „თვითმმართველობის კოდექსი“ მავალდებულებდა.
– ამ 4-წლიანი გამოცდილების ფონზე, რას ურჩევდით ახალ მერს?
– რასაც აქ მუშაობისას მივხვდი, არის ის, რომ ერთ-ერთი ყველაზე რთული სფერო არის თვითმმართველობაში მუშაობა. ეს არის სფერო, სადაც ყოველთვის გიწევს კომუნიკაცია მოსახლეობასთან, რომელსაც ინდივიდუალური მიდგომა სჭირდება. ეს სფერო ვერ იტანს მინიმალურ შეცდომებსაც კი, რადგან ეს პირდაპირ აისახება ადამიანებზე. აქედან გამომდინარე, ვურჩევ, რომ იყოს საკმაოდ მომთენი და მეტად მოუსმინოს ხალხს.
– უფლებამოსილების ამოწურვის შემდეგ რას აპირებთ?
– პირველ რიგში, ერთი თვე დავისვენებ. ასევე, დაველოდები გადაწყვეტილებას. თუ ჩათვლიან, რომ ვარ სახელმწიფო უწყებაში საჭირო, დავრჩები სახელმწიფო უწყებაში, თუ ეს ჩემი სურვილიც იქნება, თუ არადა, არსად დავიკარგები, გამოჩნდება რამე.
