ავტორი: ეკატერინე ბასილაია
“ჩვენი პეტიცია გეხებათ ყველას, ვისაც ფილმის ნახვის შემდეგ ერთხელ მაინც განგიცდიათ სხვასთან საუბრის სურვილი”, – ამ წინადადებით იწყება პეტიცია, რომლითაც ახალგაზრდების ჯგუფი თბილისსა და თანდათანობით ყველა რეგიონულ ცენტრში მუნიციპალური კინოთეატრების ქსელის დაარსებას ითხოვს. ჯერ მხოლოდ იდეის დონეზეა ის, რომ კომერციული ფილმების ეპოქაში კინოკულტურის საუკეთესო ნიმუშების, ნამდვილი კინოს ყურებისთვის საჭირო სივრცეები და დიდი ეკრანები შეიქმნას ყველასთვის.
ამ საინტერესო და კეთილშობილური იდეის განხორციელებისთვის პირველი ნაბიჯი კინომოყვარულთა მხრიდან პეტიციის გაზიარება და ხელმოწერაა, შემდეგ კი იდეის ავტორი რვა ახალგაზრდა თბილისის მერიას, თბილისის საკრებულოსა და პრეზიდენტის ადმინისტრაციას მიმართავს. მოლოდინი აქვთ, რომ თბილისში ამის დაარსება შესაძლებელია, ხოლო სხვა მუნიციპალიტეტში – მომავალი გვიჩვენებს.
პეტიციამდე იყო მანიფესტი, სადაც საინიციატივო ჯგუფის წევრები წერენ, რომ “მას შემდეგ, რაც საქართველოში კინოთეატრების გასხვისების პროცესი დაიწყო, ქვეყნის უმნიშვნელოვანესმა კინოთეატრებმა (რუსთაველი, აპოლო) ფუნქცია რადიკალურად შეიცვალა, ფილმებსა და მაყურებელს შორის უზარმაზარი უფსკრული გაჩნდა. მანამ, სანამ ქართული ფილმები, შინ თუ გარეთ, გამარჯვებას ფესტივალიდან ფესტივალზე ზეიმობენ, რეჟისორები ინდივიდუალურად ცდილობენ საკუთარი ფილმების ჩვენებას იქ, სადაც ეს ფილმები გადაიღეს; უნდა ითქვას, რომ, კინოთეატრების სიმწირის გამო, ქართული კინო უადრესატოდ, უმაყურებლოდ დარჩა”.
იდეის ავტორები, 10 მცნების მსგავსად, 10 უმთავრეს წესსაც გვიზიარებენ, თუ რატომ სჭირდება ქართულ კულტურას მუნიციპალური კინოთეატრების სისტემა.
“პეტიციაზე ხელმოწერით თქვენ ეთანხმებით: დიდ ეკრანზე ყოველდღიურად მსოფლიო კინოკულტურის საუკეთესო ნიმუშების ჩვენებას; ყველასთვის ხელმისაწვდომ ფასებს ბილეთებზე; თემატურად დიფერენცირებულ კინოპროგრამებს; სპეციალურად ბავშვებისთვის მომზადებულ კინოკვირეულებს; ინტერდისციპლინური სალექციო/სასემინარო პლატფორმის – “Locus Philosophicum” შექმნას; პოეტებთან, მხატვრებთან, სცენარისტებთან, ფოტოგრაფებთან და სხვა სფეროს წარმომადგენლებთან სასაუბრო სივრცის ფორმირებას; ეროვნული კინონაწარმის (როგორც ახლის, ისე ძველის) რეგულარულ ჩვენებას; ახალგაზრდა რეჟისორების ნამუშევრების დიდ ეკრანზე გაცნობას; კინემატოგრაფისტების მასტერკლასებს; კინოს კვლევითი ცენტრის დაარსებას (კინოჟურნალი, ბიბლიოთეკა, არქივი).
ვინ არიან ახალგაზრდები, ვისაც მუნიციპალური კინოთეატრების დაარსების იდეა გაუჩნდათ, როგორ ესახებათ ამ ქსელის შექმნა და რა მოლოდინები აქვთ, თემაზე droa.ge-სთან კინოკრიტიკოსი ლევან ცხოვრებაძე საუბრობს.
– თქვენ ჯგუფს აქვს იდეა, რომ თბილისსა და შემდეგ ყველა რეგიონულ ცენტრში დაარსდეს მუნიციპალური კინოთეატრები და პეტიციაც გავრცელდა. ვინ ხართ, ვისაც ეს იდეა გაგიჩნდათ და რა მოლოდინები გაქვთ?
– ზოგადად, უფროს კინოპროფესიონალებში მუნიციპალური კინოს იდეა საქართველოს დამოუკიდებლობის მოპოვების დღიდან არსებობს. არაერთ დისკუსიას დავსწრებივარ, სადაც ეს ადამიანები ლაპარაკობენ, გადაცემებსაც აკეთებენ, რომ მუნიციპალური კინოთეატრი გვინდა, გვჭირდება. თუმცა, ქმედით ნაბიჯებს, კონკრეტულად როგორ და სად უნდა გააკეთონ, არავინ ამბობდა. უფრო ბუტაფორიული ხასიათი ჰქონდა. ჩვენ ვართ სხვადასხვა დისციპლინიდან გაერთიანებული ადამიანების ერთობა და გვჯერა, რომ კინოს შეუძლია ისეთი ფუნქციის შევსება, რომელსაც სოციალური და კულტურულად გამაჯანსაღებელი დატვირთვა ექნება. ჩვენ ჯგუფში არ ვართ მხოლოდ კინომატოგრაფისტები და კინომკვლევრები, ასევე არიან ფილოსოფოსები, კულტურის მკვლევრები, სოციოლოგები, რომლებსაც თავისი წილი კონტრიბუცია მოაქვთ ამ იდეის გასამდიდრებლად და სრულყოფაში მოსაყვანად.
– ამბობთ, რომ ამ თემაზე დისკუსიები დიდი ხანია არსებობს. ამ დიდხნიანი საუბრების შემდეგ აქტიურობა მხოლოდ ახლა დაიწყო?
– მგონია, რომ კი. აქამდე არცერთ ადამიანს, ვისაც მუნიციპალური კინოთეატრის დაარსების იდეა ჰქონდა, არ უცდია სახელმწიფო ინსტიტუტთან რაღაც გზით თანამშრომლობა. მგონი, პირველი მცდელობაა, როცა უშუალოდ თბილისის მერიის, საკრებულოს და პრეზიდენტის ადმინისტრაციის სახელზე იწერება წერილი. სანამ პეტიცია დაიწერებოდა, სოციალური კამპანია დავიწყეთ, ჩავწერეთ კინოში მოღვაწე ქართველი და უცხოელი პროფესიონალები, ვინც გაგვიზიარა გამოცდილება, მაგალითად, როგორია მუნიციპალურ კინოში მუშაობა, როგორ მუშაობს ეს ინსტიტუციები, რას აკეთებენ. ეს არ არის მხოლოდ კინოს ყურების ადგილი, მუნიციპალურმა კინომ შეიძლება შეითავსოს დისტრიბუციის ფუნქცია და ქართულ კინოს დაეხმაროს საერთაშორისო ასპარეზზე გასვლაში…
– რას ნიშნავს მუნიციპალური კინოთეატრი და რატომ გვჭირდება ის?
– ჯერ ეს მხოლოდ იდეაა. ჩვენ ჯგუფს სჯერა, რომ პატარა ქალაქებში, სოფლებშიც შეიძლება რაღაც კონცეფცია შემუშავდეს, სადაც იქნება დიდი ეკრანი და სივრცე, სადაც ადამიანები მივლენ და კინოს უყურებენ. რატომ გვჭირდება? ამას არა მარტო ჩვენი ისტორიული გამოცდილებაც აჩვენებს. საბჭოთა დროს ყველა მუნიციპალიტეტში იყო კინოთეატრი და ვისაც იმ ეპოქაში უცხოვრია, ყველას ახსოვს, რა მნიშვნელოვანი მოვლენა იყო კინოში წასვლა. დღეს ეს ფუფუნება მხოლოდ თბილისსა და რამდენიმე დიდ ქალაქშია და პოპულარულ ბლოგბასტერებს აჩვენებენ. თბილისში ცდილობენ რაღაც არტჰაუსს სივრცის ათვისებას, მაგრამ არ გამოსდით. მაგალითად, “კავეას” დარბაზი, რომელიც 20 ლარს დაადებს რომელიმე სეანსს, არ არის ის სივრცე, სადაც რიგითი სტუდენტი ყოველ დღე ივლის ჩვენებებზე.
მუნიციპალური კინოთეატრის შემთხვევაში ბილეთი, რა თქმა უნდა, დაბალფასიანი იქნება, რადგან ეს ინსტიტუტი ნაწილობრივ მუნიციპალურ სუბსიდიაზე უნდა იყოს და ეს, პირველ რიგში, ხელმისაწვდომობას ზრდის იმ ახალგაზრდა კინომოყვარულებისთვის, ვისაც კლასიკა აინტერესებს, სხვანაირი კინოს ნახვა სურს და არა მაინცდამაინც გაბატონებული დღის წესრიგის პროდუქტი.
ისტორულ გამოცდილებას რაც შეეხება, შეგვიძლია გავიხსენოთ ფრანგული ახალი ტალღა როგორ შეიქმნა. ამ ადამიანებს – ფრანსუა ტრიუფოს, ჟან-ლუკ გოდარს და სხვებს – ვინც კინოში გადატრიალება მოახდინეს, ანდრე ბაზენი (კინოკრიტიკოსი) სინემატიკის ვირთხებს ეძახდა. მათ სულ სხვანაირად დაგვანახეს, კინო როგორ შეიძლება გაკეთებულიყო. ეს ადამიანები პარიზის სინემატიკაში დღეში ხუთ ჰოლივუდის კლასიკას უყურებდნენ. ასე ხდება გადააზრება და რაღაცის შესწავლა. თუ გვინდა, რომ ახალი რაღაც დაიბადოს, გვჭირდება სივრცე, სადაც უკვე შექმნილთან უშუალო კონტაქტი და ხელის შეხების საშუალება გვექნება.
– ამბობთ, რომ მუნიციპალურმა კინომ შეიძლება შეითავსოს დისტრიბუციის ფუნქცია და ქართულ კინოს დაეხმაროს საერთაშორისო ასპარეზზე გასვლაში. ასევე თქვენს მანიფესტში საუბარია, რომ ქართული კინო უმაყურებლოდ დარჩა, რადგან ის კომერციული კინოთეატრების ინტერესი არ არის. თვლით, რომ მუნიციპალური კინოთეატრები ქართულ კინოს დაეხმარება?
– ქართული კინოს ერთ-ერთი უმთავრესი პრობლემა დღეს ის არის, რომ ქართველ მაყურებელს საერთოდ მოწყვეტილია. ფესტივალებზე გაიმარჯვებენ და მერე ვერ ხდება ამის მაყურებლამდე მიტანა. ახალგაზრდა რეჟისორებს თავიანთი ფილმების ჩვენება ტელევიზორებში არ უნდათ, გარკვეული და ლოგიკური მიზეზებიდან გამომდინარე, იმიტომ რომ, მაინცდამაინც არ არის ტელევიზორის ფილმი, მაგალითად, დეა კულუმბეგაშვილის ფილმი “დასაწყისი”, ან ალექსანდრე კობერიძის “რას ვხედავთ, როცა ცას ვუყურებთ”. კომერციულ კინოთეატრებსაც მაინცდამაინც არ აწყობთ ასეთი ფილმების თავიანთ პროგრამაში ჩაშვება, პირველ რიგში, ფასიდან გამომდინარე. რაღაც ასეთი წესი ჩამოყალიბდა, რომ ქართველი მაყურებელი ქართულ ფილმში არ იხდის იმდენს, რამდენსაც, მაგალითად, უცხოურ ფილმში. მუნიციპალური კინოთეატრი, რა თქმა უნდა, ამ პრობლემას გადაჭრის. ეს ერთადერთი სივრცე იქნება, სადაც ქართველ რეჟისორებს რეალიზების საშუალება მიეცემათ.
შეიძლება ითქვას, რომ ქართული სრულმეტრაჟიანი ფილმების ჩვენება, ასე თუ ისე, ხდება, თუმცა, ვინც მოკლემეტრაჟიან ფილმს იღებს, ამას ვერავინ უყურებს. ასეთი ფილმების გაქირავებაში ჩაშვება საერთოდ არ ხდება. ამიტომ ისე გამოდის, რომ რეჟისორები იღებენ ფილმებს და ძალიან მცირე სეგმენტამდე მიდის – მხოლოდ კინოპროფესიონალებს ეძლევათ საშუალება, ამ ფილმებს უყურონ.
– თუ გაქვთ წარმოდგენა, როგორ უნდა გაკეთდეს მუნიციპალური კინოთეატრი, თავისი შინაარსით და ფინანსებით?
– დეტალები გავიარეთ, მაგალითად, გერმანული მუნიციპალური კინოს წარმომადგენლებთან, ჩავწერეთ ჩეხური არქივის დირექტორი. მათ გამოცდილებები გაგვიზიარეს. ფინანსური ნაწილი დრაფტის დონეზე გაწერილია. ძირითად დონორებად და პარტნიორებად გვესახება: მერია, საკრებულო, პრეზიდენტის ადმინისტრაცია, საელჩოები, უცხოური ორგანიზაციები, დისტრიბუტორები, უცხოური საპროდიუსერო კომპანიები, ფესტივალები. პარტნიორობა და დონორობა ამ სფეროში ერთმანეთთანაა შეზრდილი.
– თქვენი ხედვით, დღეს რამდენი არაკომერციული კინოთეატრი უნდა იყოს და მაგალითად, თბილისში ერთი მუნიციპალური კინოთეატრის დაარსება-შენახვა რა დაჯდება?
– საწყის ეტაპზე ერთი კინოთეატრი თუ შეიქმნება, მინიმუმ ორი დარბაზით, უკვე ჩავთვლით, რომ ძალიან დიდი ნაბიჯი გადავდგით, იმიტომ, რომ ეს ერთი სივრცე იქნება იმ ადამიანების გამაერთიანებელი, ვინც მიმოფანტულები არიან და ხან ფესტივალზე ხვდებიან და ხან – პარტიზანულ ჩვენებებზე. უშუალოდ ბიუჯეტის ნაწილი დასახვეწია და შემდეგ გასაჯაროვდება.
– უცხოეთში როგორია მუნიციპალური კინოთეატრი?
– ჩავწერეთ გერმანელი კურატორი ტომას ტოდე. ერთ-ერთი ჩემთვის საინტერესო იყო ის, რომ მუნიციპალურ კინოთეატრებს უშუალო კონტაქტი აქვთ სკოლებთან, მშობლები სიმბოლურ ფასს იხდიან ბილეთებში, დანარჩენ ნაწილს მუნიციპალიტეტი ასუბსიდირებს და მოსწავლეებს აქვთ შესაძლებლობა, ისტორიულად მნიშვნელოვან ფილმებს უყურონ. ბავშვებთან კლასიკური კინოს ახლოს მიტანა აუცილებელია.
– ბლოგბასტერებზე გაზრდილ თაობას რამდენად დააინტერესებს ტრიუფო თუ სხვა საავტორო კინო?
– აინტერესებთ, კინოსკოლაში არსებობს ასეთი პროექტი, რომელიც საქართველოს ეროვნული კინოცენტრის და საქართველოს კრეატიული ევროპის ერთობლივი პროექტია, რომელიც რეგიონებში კლასიკური ფილმების ჩვენებას მოიაზრებს. თავისი პროგრამა და საიტი აქვს. ამ პროექტში მეც ვიყავი ჩართული. სულ სხვა ესტეთიკა იყო. მაგალითად, ერთხელ ფრანსუა ტრიუფოს “400 დარტყმა” ვაჩვენეთ და ბავშვები არა მხოლოდ სიუჟეტზე კონცენტრირდნენ, არამედ ისტორიული ნაწილზე. გაოცებულები იყვნენ, როცა პარიზი სულ სხვა სახით ნახეს; ასევე – სკოლაში მოპყრობით; იმით, თუ ინსტიტუციები როგორ მუშაობდნენ. თანამედროვე თაობას ასეთი გამოცდილება აკლია. ჰეგემონური ძალა გვაჯერებს, რომ ბლოგბასტერებსა და სერიალებზე გაზრდილ თაობას საავტორო კინო არ დააინტერესებს. რეალურად, პირიქითაა.
– გაქვთ წარმოდგენა, საწყის ეტაპზე თბილისში სად უნდა დაარსდეს ახალი პირველი მუნიციპალური კინოთეატრი? შეიძლება ეს იყოს ისევ “რუსთაველის” ან “აპოლოს” შენობა?
– “რუსთაველი”, “აპოლო” და ასეთი სივრცეები უკვე ბიზნესმენებს ეკუთვნით და მათი გამოსყიდვა დიდ ხარჯებთანაა დაკავშირებული. იდეაში რამდენიმე ვარიანტი არის, თუმცა, ჯერჯერობით, ეს საკითხი დავტოვოთ გასაჯაროების გარეშე. არ გადაგვიწყვეტია, რომელს შევთავაზებთ, როცა უშუალოდ მოლაპარაკებებს დავიწყებთ მერიასთან და საკრებულოსთან.
– დღეს, თუკი ვინმეს საავტორო კინოს დიდ ეკრანზე ნახვა მოუნდება, არსებობს ამისთვის რაიმე სივრცე?
– კინოს სახლში ჩვენ, სინექსპრესის ჯგუფი ვაკეთებთ ჩვენებებს. ადრე კვირაში ერთხელ, ახლა უკვე ორჯერ ხდება ჩვენება, ძირითადად, კლასიკა და უცხოური ფესტივალებიდან თანამედროვე ფილმების. მათ შორის, ქართული ფილმებიც ყოფილა, თუმცა, ეს უფრო პარტიზანული ჩვენებებია. დასწრება უფასოა. ყოველ ჩვენებაზე დარბაზი სავსეა, იმიტომ, რომ თანამედროვე ქართველ მაყურებელს აკლია ასეთი სივრცე. მუნიციპალური კინოთეატრის შემთხვევაში კინოჩვენებები ყოველდღიური უნდა იყოს, დღეში მინიმუმ სამი სეანსით. კინოს სახლის მუნიციპალურ კინოთეატრად გადაკეთება კარგი იქნებოდა, მაგრამ რთული ინსტიტუტია, საქართველოს კინოაკადემია არის სააქციო საზოგადოება, ასობით წევრი ჰყავს და ამიტომ წარმოუდგენელია.
– თბილისის შემდეგ სხვა რომელ დიდ ქალაქებში შეეცდებით, რომ მუნიციპალური კინოთეატრები შეიქმნას?
– თბილისში თუ გაკეთდა და ამ იდეას ხორცი შეესხა, ჩვენ გვექნება გამოცდილება და დეტალურად გვეცოდინება ბიუჯეტიც, შემდეგ შეგვიძლია დიდ მუნიციპალიტეტებზე გასვლაც, ბათუმი, ქუთაისი, თელავი… თუმცა, ჯერ არის – “თუ”.
– რატომ არის თქვენთვის მნიშვნელოვანი, რომ მაინცდამაინც თბილისში შეიქმნას ჯერ და მხოლოდ შემდეგ განიხილავთ სხვა ქალაქებს, მაშინ, როდესაც თბილისი კინოთეატრების სიმცირეს არ უჩივის, კინოს სახლიც არსებობს, ხოლო რეგიონებში კინო საერთოდ არ არის? არ განიხილავთ, რომ პარალელურად სხვა ქალაქებში სცადოთ, ქუთაისში, თელავში?
– თბილისში უფრო შესაძლებელია, იმიტომ, რომ მაყურებლის დიდი მასაა კონცენტრირებული, უფრო მეტი ინსტიტუტია თავმოყრილი. ქუთაისშიც არის კინოთეატრი, ოღონდ იქაც ბლოგბასტერებს აჩვენებენ. ამჟამად თელავში ვარ და აქ კინოთეატრი საერთოდ არ არსებობს.
– თუ თბილისში არ გამოვა, სხვაგან მცდელობა არ გექნებათ?
– შეიძლება ცდა. თუმცა, საორიენტაციოდ ჯერ თბილისი ავიღეთ ბევრი მიზეზის გამო. უფრო მარტივია კომუნიკაცია და ა.შ. რა თქმა უნდა, სხვა მუნიციპალიტეტებზეც უნდა გაკეთდეს აქცენტი. ერთ-ერთი ცენტრალური იდეა, როცა ჩვენი ჯგუფი შევიკრიბეთ, ის იყო, რომ არა მხოლოდ თბილისს, მთლიან ქვეყანას აკლია კინო. არსებობენ ბავშვები, ვისაც კინოეკრანი ნანახი არ აქვთ და ეს, მგონია, რომ დანაშაულია.
– პეტიციის პარალელურად სახელმწიფო უწყებებთან გქონიათ საუბარი და მათი გამოხმაურება როგორია?
– თბილისის საკრებულოს განათლებისა და კულტურის კომისიას შევხვდით უკვე ორჯერ. დაინტერესება მაღალია. კიდევ ვგეგმავთ შეხვედრას, სადაც უკვე დეტალურ პროექტს წარვადგენთ და იმედია, ერთობლივი მუშაობით ამ იდეას განვახორციელებთ.
