თვითმმართველობებში დაგეგმილი ცვლილებები – რა წერია დეცენტრალზაციის სტრატეგიის პროექტში

1324

წინა სტატია

“სამხრეთის კარიბჭე”

ავტორი: თინათინ ზაზაძე

რა უნდა გაკეთდეს მმართველობის რეალური დეცენტრალიზაციისთვის და რა საფრთხეებს ხედავენ დეცენტრალიზაციის პროექტის მომზადების პროცესში ექსპერტები.

რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის სამინისტროს ადგილობრივი თვითმმართველობის განვითარებისა და პოლიტიკის დეპარტამენტის უფროსმა, ნიკოლოზ როსებაშვილმა 23 იანვარს სამცხე–ჯავახეთის სამხარეო ადმინისტრაციაში იმ ცვლილელებებზე ისაუბრა, რომლებიც ადგილობრივი თვითმმართველობის გაძლიერების მიზნით დეცენტრალიზაციის რეფორმაში უნდა იქნეს გათვალისწინებული.

სტრატეგიის დოკუმენტი სამ ძირითად პრინციპს ეყრდნობა. პირველი – ადგილობრივი თვითმმართველობების როლის გაზრდა საჯარო საქმეების მნიშვნელოვანი ნაწილის მოგვარებაში, მეორე – ადგილობრივი თვითმმართველობის უზრუნველყოფა შესაბამისი მატერიალური და ფინანსური რესურსებით და მესამე – სანდო, ანგარიშვალდებული, გამჭვირვალე და შედეგზე ორიენტირებული თვითმმართველობის ჩამოყალიბება.

2018 წლის აგვისტოდან სტრატეგიის დოკუმენტის შემუშავებაზე ადგილობრივი თვითმმართველობის რეფორმისა და დეცენტრალიზაციის სამთავრობო კომისია მუშაობს. ამავე კომისიის გადაწყვეტილებით შეიქმნა სამი სამუშაო ჯგუფი. ასევე, სტრატეგიის პროექტის დამტკიცებამდე, საქართველოს ადგილობრივ თვითმმართველობათა ეროვნული ასოციაცია საჯარო კონსულტაციებს მართავს მუნიციპალიტეტებთან. დოკუმენტში თვითმმართველობების წარმომადგენლების შენიშვნები და პოზიციები ასახული იქნება. სწორედ ამ მიზანს ემსახურებოდა შეხვედრა, რომელსაც რეგიონის ექვსივე მუნიციპალიტეტის მერები და საკრებულოების თავმჯდომარეები ესწრებოდნენ.

“დღეიდან აქტიურ კომუნიკაციაზე გადავდივართ. თვითმმართველობებისთვის უფლებამოსილების გადაცემამდე ყველა დეტალი უნდა იყოს სათანადოდ შესწავლილი“, – განაცხადა შეხვედრაზე ნიკოლოზ როსებაშვილმა.

მისი თქმით, წლების წინ მუნიციპალიტეტებზე გადაცემული დელეგირებული უფლებამოსილებები ხშირად ბუნდოვანი და გაურკვეველი იყო: “მაგალითად, როცა მუნიციპალიტეტებს გადაეცა სამხედრო გაწვევის სამსახური, საზოგადოებრივი ჯანდაცვა, მაღალმთიანი დასახლების სტატუსის მინიჭების საკითხი და ა.შ. გაურკვეველი იყო, თუ რა პრინციპით ხდებოდა ფინანსთა სამინისტროდან ფინანსების გადაცემა ამ უფლებამოსილებების განსახორიცელებლად. ახალი სტრატეგიის განსაზღვრისას სამოქმედო გეეგმაში შემუშავეულია შესამისი წესი, ფორმულა და მექანიზმი იმისა, თუ როგორ გადაყვეს ამ უფლებამოსილების განხორციელებას შესაბამისი თანხები“.

დეცენტრალიზაციის სტრატეგიის ახალი დოკუმენტის მიხედვით, მოქალაქეების სოციალური დახმარების საკითხები, შესაძლოა, ადგილობრივ დონეზე გადაწყდეს.

“როცა მოქალაქე დახმარების თხოვნით ჯანდაცვის სამინისტროსა და ადგილობრივ თვითმმართველობას ერთდროულად მიმართავს, ეს ორი სამსახური ერთმანეთს ფარავს. ამის გამო ხშირად მუნიციპალიტეტშიც ქაოტურად იგეგმება სოციალური პროგრამები. ეს არის არგუმენტი იმისა, თუ რატომ შეიძლება ვიფიქროთ, სოციალური შემწეობის გაცემის უფლებამოსილება გადავიდეს თვითმმართველობაზე”, – აცხადებს როსებაშვილი.

თვითმმართველობებისთვის იგეგმება კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლების, თეატრებისა და მუზეუმების გადაცემაც.

“ეს ყველაფერი დღეს ცენტრალური ხელისუფლების და კონკრეტული უწყების მიერ იმართება, ამიტომ თვითმმართველობებს არ შეუძლიათ მათი შენობა–ნაგებობების მართვაზე გავლენის მოხდენა. ამ დროს კი ცენტრალური მართვა ოპერატიული არ არის”, – ამბობს როსებაშვილი.

მეორე სტრატეგიული მიზანი, რაზეც შეხვედრის მონაწილეებმა იმსჯელეს, მუნიციპალიტების ფინანსური გაძლიერებაა. დოკუმენტის მომზადებისას აქტიურად განიხილება მუნიციპალიტეტებზე ლიცენზიების და ნებართვების გაცემის უფლების მინიჭება. როგორც როსებაშვილი ამბობს, საუბარია მოსაკრებლის საკითხზეც: “ხომ არ ვიფიქროთ იმაზე, რომ რაიმე მოსაკრებლის სახე იქნას დამატებული ადგილობრივ მოსაკრებელთა შესახებ კანონში მუნიციპალიტეტებისთვის. მაგალითისთვის გეტყვით, რომ იქ, სადაც ტურისტული დასახლებებია, მათთვის აქტუალური იყო თემა ტურისტული მოსკრებლის შემოღებაზე“.

მისი თქმით, მნიშვნელოვანია ცენტრალური ბიუჯეტიდან მუნიციპალიტეტების დაფინანსების გაზრდის საკითხის მოწესრიგებაც: “წინა მოდელის შემთხვევაში, თუ მუნიციპალიტეტი გაზრდიდა საკუთარ შემოსავლებს კონკრეტული ციფირით, ზუსტად იმ თანხის ოდენობით ნაკლებ ტრანსფერს აძლევდა ფინანსთა სამინისტრო. ეს ერთგვარ დემატივატორად ითვლებოდა. ახალი მოდელის მიხედვით, მიუხედავად იმისა, თუ რა რაოდენობით გაზრდით თანხას, ფინანსთა სამინისტროდან გასანაწილებელ თანხებში დაკლებული აღარ იქნება. 2019 წლიდან ახალი მოდელი ამოქმედდა, მანამდე იყო საკმაოდ კომპლექსური, რთული და გაუგებარი ფრომულა. მუნიციპალიტეტებზე გადანაწილდება ქვეყნის მთლიანი დღგ–ს 19%, შემდეგი კრიტეტიუმების გათვალისწინებით: მუნიციპალიტეტის ფართობი, მოსახლეობის რაოდენობა, ნულიდან ექვს წლამდე, ასევე, ექვსიდან 18 წლამდე ბავშვების და მაღალმთიანი დასახლებების რაოდენობა”.

2019 წლიდან მუნიციპალიტეტების დაფინანსება ყოველწლიურად გაიზრდება და არ შემცირდება. ახალი მოდელის მიხედვით, 2021 წლამდე გასანაწილებელი თანხები მხოლოდ თბილისისთვის იქნება კლებადი.
შეხვედრის მონაწილეებმა, ასევე, ისაუბრეს სტრატეგიის მესამე პრინციპზე – ეს არის სანდო, ანგარიშვალდებული, გამჭირვალე და შედეგზე ორიენტირებული თვითმმართველობის ჩამოყალიბება.

“ესაა მართვისა და ხარისხიანი მომსახურების მიწოდების, ასევე, ინოვაციური სისტემების დანერგვა. აქ იგულისმება მუნიციპალიტეტებში ერთიანი ელექტრონული სისტემების დანერგვა. ნებისმიერ მოქალაქეს უნდა შეეძლოს, ელექტრონულად მიიღოს მომსახურება, დაწყებული სოციალური სერვისიდან, დამთავრებული მშენებლობის ნებართვით. 2019 წლიდან იგეგმება მუნიციპალიტეტებთან ამ პროგრამის დანერგვა. 64–ვე მუნიციპალტეტში არსებული პროგრამები უკვე შესწავლილია”, – ამბობს როსებაშვილი.

თვითმმართველობის ეფექტიანი მუშაობისთვის, ასევე, იგეგმება ადგილობრივი სტატისტიკური მონაცემების მუნიციპალიტეტებში შეგროვება და დამუშავება. აღნიშნულ საკითხზე სტატისტიკის სამსახურთან მოლაპარაკებები უკვე მიმდინარეობს.

მუნიციპალიტეტების მუშაობაში მოქალაქეების ჩართვის კუთხით კი ყურადღება მიექცევა პეტიციების შედგენას, მრჩეველთა საბჭოს მუშაობასა და საერთო კრებების ჩატარებას.

შეხვედრის ორგანიზატორების განმარტებით, სტრატეგიული დოკუმენტის მომზადების პროცესი შემოწმდება სპეციალური ინდიკატორებით, თუ რამდენად შესრულდა დასახული მიზნები და ამოცანები.

დეცენტრალიზაციის პროექტის საჯარო განხილვებში აქტიურად არიან ჩართული კოალიციის „ადგილობრივი თვითმმართველობისა და დემოკრატიისათვის“ წევრი არასამთავრობო ორგანიზაციები, რომლებმაც ფისკალური და ქონებრივი დეცენტრალიზაციის შესახებ საკუთარი წინადადებები მთავრობას უკვე წარუდგინეს.

“ჩვენ არა მარტო შენიშვნები, არამედ ინიციატივები გვაქვს შეთავაზებული. ფინანსური გათვლებიდან დაწყებული, ქონების გადაცემით დამთავრებული, ყველაფერზე გავუგზავნეთ ძალიან კონკრეტული წინადადებები, მაგრამ სტრატეგიაში ეს არის ასახული ზოგადად. ნებისმიერ სტრატეგიას უნდა ახლდეს ძალიან მკაფიო, კონკრეტული ინდიკატორი, რაც ამ სტრატეგიას, სამწუხაროდ, არ აქვს. კონკრეტიკის გარეშე სტრატეგია გამოიყურება კეთილი სურვილების დეკლარაციად, ეს კი არ არის სტრატეგია. ნებისმიერ სახელმწიფოში სტრატეგიამ მოქალაქეს მკაფიოდ უნდა დაანახოს, შვიდი წლის შემდეგ სად ვიქნებით”, – ამბობს კოალიცია „ადგილობრივი თვითმმართველობისა და დემოკრატიისათვის“ წევრი ირაკლი მელაშვილი.

ადგილობრივი თვითმმართველობის წარმომადგენლები მიესალმებიან ინიციატივას და აცხადებენ, რომ მოსახლეობისთვის უკეთ მომსახურების მიზნით, მთელი რიგი ცვლილებებია საჭირო, ამიტომ ისინი სტრატეგიის დოკუმენტის მომზადებაში აქტიურად ჩაერთვებიან.

შეგახსენებთ, რომ დეცენტრალიზაციის საშუალოვადიანი სტრატეგიის (2019-2025) პროექტი საქართველოს რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის სამინისტრომ მოამზადა.