საქართველოს რეგიონული განვითარების და ინფრასტრუქტურის სამინისტრომ ზუგდიდის საკრებულოს ქალაქ ზუგდიდის და ზუგდიდის თემის გაერთიანების საფუძველზე ახალი მუნიციპალიტეტის შექმნის შესახებ წერილი გამოუგზავნა, რომელიც დღეს ქალაქის საკრებულოში იურიდიულ და სამანდატო კომისიის წევრებს სხდომაზე გააცნეს.
დოკუმენტში, რომელიც 15 მაისით თარიღდება, კომისიას სთხოვენ ეს წინადადება გაიტონ საკრებულოს სხდომაზე და წერილობით მიაწოდონ მოსაზრებები შემდეგ საკითხებზე – მუნიციპალიტეტების გაერთიანების საჭიროების დასაბუთება, მუნიციპალიტეტების გაერთიანებით შესაქმნელ მუნიციპალიტეტში შემავალი დასახლებების ჩამონათვალი, მუნიციპალიტეტების გაერთიანებით შესაქმნელ მუნიციპალიტეტში მოსახლეთა რაოდენობა, მუნიციპალიტეტების გაერთიანებით შესაქმნელი მუნიციპალიტეტის სქემატური რუკა, მუნიციპალიტეტების გაერთიანებით შესაქმნელი თვითმმართველი თემის ადმინისტრაციული ცენტრი და გამართული კონსულტაციის ამსახველი მასალა.
დოკუმენტს ხელს აწერს საქართველოს რეგიონული განვითარების სამთავრობო კომისიის თავმჯდომარე კახაბერ გულედანი.
მუნიციპალიტეტების გაერთიანების საჭიროების დასაბუთება არის ერთ-ერთი დოკუმენტი, რაც თბილისიდან გამოგზავნილ წერილს თან ერთვის. მასში აღნიშნულია, რომ ეფექტური ადგილობრივი თვითმმართველობა წარმოადგენს ქვეყნის დემოკრატიული განვითარების უმნიშვნელოვანეს პირობას, ქვეყანაში მონაწილეობითი დემოკრატიის გაუმჯობესების საფუძველს და მოქალაქეთა კეთილდღეობის ამაღლების საჭირო ინსტრუმენტს. ამ თვალსაზრისით, 2014 წელს განხორციელებული თვითმმართველობის რეფორმა კი, განმარტებულია, რომ საეტაპო მნიშვნელობის წარმატებული ნაბიჯია, რომელმაც შექმნა შემდგომი დემოკრატიზაციის და დეცენტრალიზაციის მყარი საფუძველი.
დოკუმენტის ავტორები რეფორმის პოზიტიურთან ერთად იმ შედეგებზეც საუბრობენ, რომელიც ამ რეფორმამ ვერ მოიტანა მოლოდინის მიუხედავად, და რომ მუნიციპალიტეტების მექანიკური გაყოფა და უფრო მცირე ზომის ერთეულებად ქცევა არ არის ამ ამოცანების განხორციელების ეფექტური მექანიზმი.
„ცვლილების შედეგად სერვისების ხარისხი და მათზე ხელმისაწვდომობა არ გაუმჯობესებულა, რიგ შემთხვევებში კი გაუარესდა კიდეც, რესურსების არაეფექტიანი გაყოფის გამო. მაგალითად, ქალაქებში, როგორც წესი, თავმოყრილია ისეთი საჯარო ობიექტები, რომლითაც სარგებლობს არა მხოლოდ ქალაქის, არამედ სოფლის მოსახლეობა (დასვენების და გასართობი ცენტრები, სამუსიკო სკოლები, თეატრები, მუზეუმები, ბაზრები და სავაჭრო ცენტრები და ა.შ.). ამ ობიექტების მოვლა-პატრონობა და სუბსიდირება, გაყოფის შემთხვევაში აწვება მხოლოდ ქალაქს, რაც პრინციპულად არასწორია, რადგან მათი მოსარგებლე ქალაქის მაცხოვრებლებთან ერთად, არის სოფლის მაცხოვრებელიც. ასეთი პრობლემა შეიქმნა ქ.ზუგდიდსა და ქ. გორში ქალაქის განაპირას მდებარე საბავშვო ბაღებთან დაკავშირებით. ეს საბავშვო ბაღები გაყოფის შედეგად მოექცა ქალაქის დაქვემდებარებაში (რადგან მდებარეობენ ქალაქის ტერიტორიაზე) და ქალაქის ბიუჯეტიდან ღებულობს დაფინანსებას, როცა საბავშვო ბაღის აღსაზრდელთა უმეტესობა არის არა ქალაქის, არამედ ქალაქთან ახლომდებარე სოფლის მაცხოვრებლები.
მეორე მხრივ, ქონების გაყოფის შედეგად ქალაქის საკუთრებად გამოცხადდა მანამდე ერთიანი მუნიციპალიტეტის მიერ შეძენილი ნაგვის გატანის მანქანები. შედეგად, სასოფლო თემის მუნიციპალიტეტი, რომელსაც ადრე ემსახურებოდა ეს მანქანები (თუ სრულად არა, ქალაქის ახლომდებარე სოფლებს მაინც), აღმოჩნდნენ მძიმე მდგომარეობაში. ამასთან, როგორც დღემდე ჩატარებული არაერთი კვლევა ადასტურებს, გაყოფილ მუნიციპალიტეტებში მოქალაქეთა ნდობა თვითმმართველობისადმი და მათი ჩართულობა თვითმმართველობის განხორციელებაში, არსებითად არშეცვლილა მათი რაოდენობის არც გაზრდის და არც შემცირების შედეგად.
მუნიციპალიტეტების გაყოფის შედეგად არ გაზრდილა მათი საკუთარი შემოსავლები, რადგან გაყოფა არანაირად არ გამოდგა ეკონომიკური აქტივობის წახალისების საფუძვლად. ამასთან, არის რამდენიმე არგუმენტი მუნიციპალიტეტების გაყოფის სასარგებლოდ, თუმცა ახლო განხილვისას ნათლად ჩანს რომ ისინი მართებული არ არის.
დადებით მომენტად მიიჩნევა, ის რომ გაყოფის შედეგად ქალაქისა და სათემო მუნიციპალიტეტების ჯამური ბიუჯეტი მეტია, ვიდრე მანამდე არსებული ერთიანი მუნიციპალიტეტის ბიუჯეტი. მაგრამ, ეს განსხვავება მიღწეული იქნა არა საკუთარი შემოსავლების გაზრდის, არამედ სახელმწიფო ბიუჯეტიდან დამატებითი ტრანსფერის გამოყოფის ხარჯზე (სახელმწიფო ბიუჯეტიდან გაღებული იქნა დამატებითი ხარჯები). იგივე შედეგის მიღწევა შესაძლებელია მუნიციპალიტეტების გაყოფის გარეშეც, მარტივად სახელმწიფო ბიუჯეტიდან ტრანსფერის გაზრდით.
ამასთან, მუნიციპალიტეტების გაყოფამ და ბიუჯეტის ამგვარმა ზრდამ წარმოშვა რიგი პრობლემებისა:
მინიმუმ გაორმაგდა ადმინისტრაციული ხარჯები, ერთის მაგივრად ორი თვითმმართველი ერთეულის და შესაბამისად მათი ორგანიზაციების შექმნის შედეგად. კაპიტალური ხარჯების მოცულობა შემცირდა მიმდინარე, მათ შორის, ადმინისტრაციული ხარჯების ზრდის პროპორციულად, რაც თავის მხრივ ნეგატიურად აისახება როგორც თვითონ მუნიციპალიტეტების, ასევე მთლიანად ქვეყნის ეკონომიკურ განვითარებაზე.
გაუარესდა ხარჯვის ეფექტიანობა. რამდენადაც მუნიციპალიტეტების ქალაქად და სოფლებად დაყოფა ხელოვნურია და მათი ეკონომიკური და სოციალური მდგომარეობა მჭიდროდაა დაკავშირებული. შესაბამისად, განვითარებაზე მიმართული ხარჯვა უნდა ეფუძნებოდეს მთლიანად მუნიციპალიტეტის პრობლემების გადაჭრის და განვითარების კომპლექსურ, ერთიან ხედვას. სოფლების პრობლემატიკის გადაჭრაც (თუ მათი ინტერესები არ არის საკმარისად გათვალისწინებული) უნდა მოხდეს ამ მიდგომით და არა „ქალაქის“ და „სოფლის“ ბიუჯეტის ხელოვნური გამიჯვნით.
ცალკე პრობლემას ქმნის ქალაქებისა და სასოფლო თემების ურთიერთ გამიჯვნა. ამგვარი ტიპის მუნიციპალიტეტები შექმნილია ლატვიასა და ალბანეთში, რომლებიც თავადვე აკრიტიკებენ, არამართებულად მიიჩნევენ და აპირებენ შეცვალონ ასეთი მოწყობა. ევროპის ქვეყნების პრაქტიკა აჩვენებს, რომ დღესდღეობით ტენდენცია ბევრ ევროპულ ქვეყანაში მიმართულია მუნიციპალური ერთეულების გამსხვილებისაკენ (მაგ. ესტონეთი და სხვა).
ასევე, არაკანონზომიერია ის, რომ სხვა მუნიციპალიტეტები, რომლებიც არ განსხვავდებიან ძირითადი მახასიათებლებით (მოსახლეობის რაოდენობით და ტერიტორიის სიდიდით) უკვე გაყოფილი შვიდი მუნიციპალიტეტისაგან განსხვავებულ მდგომარეობაში არიან. გაუგებარია, თუ რა კრიტერიუმით არის მაგალითად ზესტაფონის ან მარნეულის მუნიციპალიტეტი ერთი თვითმმართველი ერთეული.
შესაბამისად, ზემოთქმულიდან გამომდინარე, მიზანშეწონილად უნდა მივიჩნიოთ გაყოფილი მუნიციპალიტეტების კვლავ გაერთიანება, მაგრამ შემდეგი პირობის აუცილებელი დაცვით:
შეერთების შედეგად არ უნდა გაუარესდეს მუნიციპალიტეტების განვითრებისათვის აუცილებელი ფინანსური მდგომარეობა და ესუზრუნველყოფილი უნდა იყოს შესაბამისი კომპლექსური ცვლილებების გატარებით. ამ ცვლილებების შედეგად შენარჩუნდება კვლავ შეერთებული მუნიციპალიტეტების ფინანსური რესურსები და ამასთან, გაუმჯობესდება სხვა მუნიციპალიტეტების მდგომარეობაც, აქცენტით მზარდი კაპიტალური ხარჯების გაწევის შესაძლებლობაზე. პირველ ეტაპზე ამის ძირითადი ინსტრუმენტი შეიძლება გახდეს რეგიონებში განსახორციელებელი პროექტების ფონდის შესაბამისი დაბალანსება და ასევე გათანაბრებითი ტრანსფერის ფორმულის სრულყოფა.
აღსანიშნავია ის გარემოება, რომ გაყოფილი მუნიციპალიტეტების კვლავ გაერთიანება გამოიწვევს მუნიციპალიტეტების ადმინისტრაციული საზღვრების შეცვლას და ახლად შექმნილი მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციულ საზღვრებში მოექცევა ორივე მუნიციპალიტეტის ტერიტორია.
ცალკე უნდა აღინიშნოს, რომ წარმოდგენილი ცვლილება არ უნდა იყოს განხილული როგორც თვითმმართველობის დამოუკიდებლობის შესუსტება ან დეცენტრალიზაციის კურსიდან გადახვევა. ჩვენი ხედვით დეცენტრალიზაცია გულისხმობს არა ფრაგმენტაციას, არამედ მეტი უფლებამოსილებებისა და რესურსების გადაცემას თვითმმართველობებისათვის. ამასთან, აუცილებელია, რომ მუნიციპალიტეტებში შეიქმნას მართვის ისეთი სისტემა, რომელიც უზრუნველყოფს უფლებამოსილებების ჯეროვან განხორციელებას და რესურსებისეფექტიან განკარგვას“, – ნათქვამია სამთავრობო კომისიის დადგენილებაში.
ზუგდიდის საკრებულოსთვის გამოგზავნილ წერილში საუბარი ასევე შეეხება თვითმმართველობის რეფორმის პოზიტიურ იმპულსებს. მასში ნათქვამია, რომ თვისობრივად გააუმჯობესდა მდგომარეობა შემდეგი მიმართულებებით: ინსტიტუციური მოწყობა გახდა მეტად დემოკრატიული – ახალი მოწყობით ყველა თვითმმართველ თემს ჰყავს პირდაპირი წესით არჩეული გამგებელი, ხოლო თვითმმართველ ქალაქს პირდაპირი წესით არჩეული მერი.
„მერი/გამგებელი გახდა მუნიციპალიტეტის უმაღლესი თანამდებობის პირი, რომელიც პასუხისმგებელი და ანგარიშვალდებულია პირდაპირ საკრებულოს და მუნიციპალიტეტის მოსახლეობის წინაშე. ახალი სისტემით გაიზარდა გამგებლის/მერის ინსტიტუტის დემოკრატიულობა, თანამდებობის სტატუსი და გააადვილა გადაწყვეტილების მიღების პროცესი. ნათლად გაიმიჯნა უფლებამოსილებები ცენტრალურ და ადგილობრივ ხელისუფლებებს შორის – შეიცვალა თვითმმართველობათა კომპეტენციები და უფლებამოსილებები, ისევე, როგორც ზედამხედველობის მექანიზმები.
თვითმმართველობებს გაეზარდათ რესურსები – მათ საკუთრებაში გადაეცათ თვითმმართველ ტერიტორიაზე არსებული ქონების გარკვეული კატეგორია და მიეცათ რესურსების აქტიურად და დამოუკიდებლად გამოყენების შესაძლებლობა. ადგილობრივი თვითმმართველობის ეფექტურობის ერთ-ერთი კრიტერიუმი სწორედ ის არის, რომ მას დამოუკიდებლად შეეძლოს გადაანაწილოს ფინანსური რესურსები ადგილობრივი საჭიროებების და პრიორიტეტების გათვალისწინებით.
რეფორმამ მოიცვა ცვლილებები სხვადასხვა მიმართულებით. თვითმმართველობის კოდექსის შექმნით მოხდა ადგილობრივი თვითმმართველობის საკითხების მომაწესრიგებელი რეგულაციების მაქსიმალურად ერთად თავმოყრა. თუმცა კვლავაც რჩება გარკვეული რეგულაციები, რომლებიც ჯერ კიდევ სხვადასხვა საკანონმდებლო აქტებშია გაბნეული.
მნიშვნელოვანია, რომ თვითმმართველობის რეფორმა მომზადდა და წარიმართა ადგილობრივი თვითმმართველობის ევროპული ქარტიის პრინციპების გათვალისწინებით, რითიც საქართველომ გადადგა კიდევ ერთი ნაბიჯი ევროპისაკენ.
კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ცვლილება იყო შვიდი მუნიციპალიტეტის გაყოფა და შედეგად თოთხმეტი ახალი მუნიციპალიტეტის (მათ შორის შვიდი ახალი თვითმმართველი ქალაქის) ჩამოყალიბება. კერძოდ კანონით დამატებით თვითმმართველ ქალაქებად გამოცხადდა შვიდი ქალაქი: თელავი, ოზურგეთი, ზუგდიდი, გორი, ამბროლაური, მცხეთა და ახალციხე. არსებობდა მოლოდინი, რომ ამ ცვლილებას უნდა მოეტანა შემდეგი და დებითი რეზულტატები: მოქალაქეთა მეტი ჩართულობა თვითმმართველობაში და გადაწყვეტილების მიღების პროცესში. მუნიციპალურ სერვისებზე ხელმისაწვდომობის გაზრდა და მათი ხარისხის გაუმჯობესება. მუნიციპალიტეტების საკუთარი შემოსავლების გაზრდა“, – ვკითხულობთ წერილში.
თუმცა, მისი ავტორების თქმით, გამოცდილებამ აჩვენა, რომ ამ შედეგების მიღწევა სამწუხაროდ ვერ მოხერხდა და ეს გახდა ინიციატივის საფუძველიც, თემის და ქალაქის მუნიციპალიტეტების გაერთიანების.
წყარო: ლაივპრესი
