საკონსტიტუციო სასამართლომ გააუქმა მუხლი, რომლის მიხედვითაც მუნიციპალურ არჩევნებში სიაში ყოველ სამეულში ერთი კაცი მაინც უნდა იყოს. სასამართლოს გადაწყვეტილებით, ძალადაკარგულად მიიჩნევა ის მუხლიც, რომლითაც საკრებულოს წევრი კაცის უფლებამოსილების ვადამდე შეწყვეტის შემთხვევაში, მისი ადგილმონაცვლე პარტიულ სიაში მყოფი მომდევნო კაცი უნდა იყოს.
საკონსტიტუციოში სარჩელი გენდერულ კვოტირებაზე იყო შეტანილი. ევროპული საქართველოს წევრები, რომელთა ინტერესებს თავისუფლების ინსტიტუტი იცავდა, გენდერული კვოტების არაკონსტიტუციურად ცნობას ითხოვდნენ. ზევითხსენებული გადაწყვეტილება სასამართლომ ისე მიიღო, რომ მოსარჩელეებს უარი უთხრა კვოტებთან დაკავშირებით კონსტიტუციური სარჩელის განხილვაზე.
მოსარჩელე მხარე აცხადებდა, რომ სადავო ნორმები ადგენს დისკრიმინაციულ მოპყრობას პოლიტიკურ პარტიათა შორის, კერძოდ, არათანაბარ მდგომარეობაში არიან, ერთი მხრივ, ის პარტიები, რომლებიც საკმარის ადამიანურ რესურსს ფლობენ, რათა გენდერული კვოტირების მოთხოვნა დააკმაყოფილონ, ხოლო, მეორე მხრივ, ის პარტიები, რომლებსაც ასეთივე გენდერულად დაბალანსებული ადამიანური რესურსი არ გააჩნიათ.
თავისუფლების ინსტიტუტის განცხადებით, სამართლიანი სასამართლოს უზრუნველყოფის გარეშე “ამგვარ არადემოკრატიულ მექანიზმებზე სასამართლოს ზედაპირული გადაწყვეტილება” მიანიშნებს, რომ პლენუმის უმრავლესობას არ ესმის საკითხის შინაარსი და მისი სერიოზულობა. მათი თქმით, საკონსტიტუციო სასამართლომ ამ გადაწყვეტილებით შექმნა პრეცენდენტი, რომელიც არა თუ სასამართლოს წინა პრაქტიკას, არამედ კონსტიტუციის არსებულ რედაქციას არსებითად ეწინააღმდეგება.
“საკონსტიტუციო სასამართლომ არსებითად განხილვის გარეშე მიიღო გადაწყვეტილება ისეთ არადემოკრატიულ მექანიზმზე, როგორიც ამომრჩევლისგან მინიჭებული მანდატის გაუქმებაა. სასამართლოს ამგვარი სტანდარტი არსებითად ეწინააღმდეგება, როგორც კონსტიტუციას, ასევე სასამართლოს აქამდე დამკვდრებულ პრაქტიკას.
საკონსტიტუციო სასამართლომ მხოლოდ კაცების სავალდებულო კვოტირება გააუქმა, მაგრამ არც კი განიხილა მანდატის გაუქმების არაკონსტიტუციურობის საკითხი”, — აცხადებენ თავისუფლების ინსტიტუტში.
მათი განმარტებით, მანდატის გაუქმების ნორმა არის არადემოკრატიული წესი და ამომრჩევლის ნების ინჟინერია, ასევე არღვევს კანდიდატების უფლებას, იყვნენ მათი ამომრჩევლების წარმომადგენლები, და პოლიტიკური პარტიის პასიურ საარჩევნო უფლებას.
2020 წლის 2 ივლისს პარლამენტმა საარჩევნო კოდექსში ცვლილებები დაამტკიცა, რომელიც გენდერული კვოტირების საკითხსაც მოიცავდა. ცვლილების მიხედვით, პარტიები ვალდებულები არიან, პროპორციულ სიაში ყოველი მე-4 კანდიდატი განსხვავებული სქესის იყოს. მიუხედავად იმისა, რომ კვოტირება პოლიტიკაში ქალთა გაძლიერების მიზეზით მიიღეს, პოლიტიკურ ძალებს შორის ერთიანი პოზიცია არ არსებობდა. კვოტირებას მხარი ქართულმა ოცნებამ, ნაიცონალურმა მოძრაობამ და დამოუკიდებელმა დეპუტატებმა დაუჭირეს. ცვლილებას ეწინააღმდეგებოდნენ ევროპული საქართველოს მაშინდელი წევრები. თუმცა, მოგვიანებით ელენე ხოშტარიამ განაცხადა, რომ მან ნეგატიური დამოკიდებულება გარკვეულწილად შეიცვალა.
პარლამენტის ეს გადაწყვეტილმა პარტია გირჩმა საკონსტიტუციო სასამართლოში გაასაჩივრა. სასამართლომ მათი სარჩელი არ დააკმაყოფილა. თუმცა, ორმა მოსამართლემ — თეიმურაზ ტუღუშმა და ირინე იმერლიშვილმა განსხვავებული აზრი გამოხატა. მათ მიიჩნიეს, რომ სასამართლოს სრულად უნდა დაეკმაყოფილებინა სასარჩელო მოთხოვნა და არაკონსტიტუციურად ეცნო სავალდებულო კვოტირების წესი. მათი შეფასებით, საერთოდ არ შეფასდა, რა გავლენას ახდენს სადავო რეგულირება ხალხის მიერ თავისუფალი არჩევანის რეალიზებაზე.
აღსანიშნავია, რომ კვოტირების წესის მიმღებმა მმართველმა გუნდმა ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებისათვის პარტიული სიის შედგენის წესი შეცვალა — საკანონმდებლო ნორმა, რომ 2028 წლამდე ჩასატარებელ თვითმმართველობის ყველა არჩევნებში პარტიულ სიებში ყოველი მეორე ქალი უნდა ყოფილიყო, ყოველი მესამით შეცვალა.
